چرا واردات خودرو در سایه کمبود نقدینگی برای خودروسازان بزرگ پنهان است؟

 عمر صنعت خودرو کشورمان به حدود ۶ دهه می‌رسد و اوایل راه شاید با چالش‌های همراه نبود، اما اکنون پس از گذشت حدود ۶ دهه، از طراحی و تولید پلتفرم‌های جدید و محصولات به‌روز گرفته تا تامین مواد اولیه و قطعات و زنجیره تامین همگی با چالش‌های بسیار جدی همراه هستند. اگر بخواهیم از این موارد صرف نظر کنیم، با یک حقیقت به نام «انحصار در بازار» مواجه می‌شویم که بازار و صنعت خودرو کشور را به صورت کامل فلج کرده است. هرچند که به باور بسیاری از کارشناسان به دلیل بی متولی بودن سیاست خودرو تا رها شدن قیمت، چالش در ارز و واردات همگی اوضاع را بسیار وخیم‌تر از آنچه که تصور می‌شود، کرده‌اند. از آنجا که این روز‌ها موضوع کمبود نقدینگی خودروسازان و درخواست آنها برای تزریق ۵۰ هزار میلیارد تومانی به این بخش، مطرح است، در ادامه وضعیت کنونی دو خودروساز بزرگ کشور را زیر ذره بین قرار خواهیم داد.

کمبود نقدینگی با چاشنی واردات

اخیرا خبر‌های بسیاری مبنی بر کمبود نقدینگی خودروسازان منتشر شده که آنها درخواست تزریق ۵۰ هزار میلیارد تومانی را دارند. اما با بررسی‌های بسیار به این نتیجه می‌رسیم که در بخش خودروسازی به ویژه دو خودروساز بزرگ کشور نه تنها کمبود نقدینگی حس نمی‌شود، بلکه واردات خودرویشان پابرجاست. در همین زمینه یک عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس این‌گونه بیان می‌کند «اگر خودروسازان بزرگ، نقدینگی ندارند، چگونه نسبت به واردات خودرو اقدام می‌کنند؟ و اگر برای واردات نقدینگی در اختیار دارند، چرا مطالبات قطعه‌سازان را پرداخت نمی‌کنند؟ پس با این تفاسیر آنچه مسلم است وظیفه خودروسازان واردات نیست و باید فقط خودرو تولید کنند. این در حالی است که یکی دیگر از مشکلات این حوزه نبود مدیریت لازم در خودروسازان برای تولید خودرو متناسب با نیاز کنونی بازار کشور است.» در حقیقت دو خودروساز بزرگ کشور بایستی در زمینه تحقیق و توسعه و پلتفرم‌های جدید سرمایه‌گذاری کنند، اما به سمت واردات خودرو آمده‌اند. این مهم تضاد بسیار زیادی با واژه خودروسازی دارد.

بازار انحصاری خودرو و ریشه آن

به طور کامل بایستی بازار خودرو کشورمان را انحصاری توصیف کرد، هرچند که طی دو دهه اخیر توسط خودرو‌های وارداتی تلاش‌های برای خارج شدن بازار از وضعیت انحصاری صورت گرفت، اما در نهایت همه آنها نافرجام ماند. علی حدادی در این زمینه اینچنین اضافه کرد «مجلس قانون واردات خودرو را تصویب کرد که بازار خودرو انحصاری نشود، ضمن اینکه یک توازنی در این بازار بایستی ایجاد شود. اما در اجرای قانون عملکرد ضعیف است. البته ما به نحوه اجرای این مصوبه توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت انتقاداتی را وارد می‌کنیم و تاکید داریم که برای خودرو‌های نو و همچنین کارکرده باید این قانون به طور کامل اجرا شود. ناگفته نماند که ضروری است که ممنوعیت واردات برای خودروسازان اعمال شود. همچنین یکی دیگر از مولفه‌هایی که برای تصویب قانون واردات خودرو مدنظر قرار دادیم؛ ایجاد رقابت در بازار خودرو جهت ارتقای کیفیت محصولات داخلی بوده است. اما متاسفانه تاکنون این مهم محقق نشده و ایران خودرو و سایپا مشکلاتی را در این زمینه مطرح می‌کنند که حداقل برای ما توجه‌پذیر نیست.» در واقع دو خودروساز بزرگ کشور که طی دهه‌های اخیر از تمام منابع مالی دولتی نیز برخورداراند بوده‌اند و شعار بزرگ‌ترین خودروساز منطقه را می‌دهند، اما به خوبی شاهد هستیم که از طراحی و توسعه پلتفرم‌های جدید برای محصولات نوین خودداری می‌کنند و سرمایه‌ای این بخش مهم را به واردات می‌برند. زیرا با محصولات قدیمی و ناکارآمد و غیر ایمن بازار خودرو را انحصاری کرده تا بتوانند با کم‌ترین میزان سرمایه بیش‌ترین میزان سود را از آن خود کنند. علاوه بر این موارد برای خروج از انحصارگری بازار، بایستی واردات خودرو شکل گیرد. در این بخش مصطفی پوردهقان اردکانی به عنوان عضو هیات رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی می‌گوید «به‌صراحت باید گفت وزارت صمت و دولت کلا از فرآیند واردات و بازار خودرو خارج شده‌اند. امروز نه ارزی برای واردات تخصیص یافته و نه برنامه مشخصی برای اجرا وجود دارد. باید این را بگویم که بدترین وضعیت ممکن را داریم؛ نه تنها انحصار همچنان پابرجاست، بلکه کنترل قیمت خودرو در بازار نیز از دست دولت خارج شده است. هیچ‌گاه در بازار خودرو چنین شرایط آشفته‌ای نداشتیم.»

تزریق به خودروسازان بزرگ برابر تزریق به واردات

آنچه که بسیار باید مورد توجه قرار گیرد، این است که دو خودروساز بزرگ کشور طی دو دهه اخیر زیان انباشت بسیار زیادی را روی دست خود و دولت گذاشته‌اند. باتوجه به این مساله همچنان پا فشاری بر تزریق ۵۰ هزار میلیارد تومانی دارند؛ به باور بسیار از کارشناسان صنعت خودرو اگر دو خودروساز بزرگ کشور، تحقیق و توسعه پویا، بهره‌گیری از تکنولوژی‌های جدید خودروسازی و سرمایه‌گذاری در قطعات های-تک را مدنظر قرار می‌دادند، بایستی این هزینه هرچه سریع‌تر به آنها تزریق می‌شد. اما باتوجه به اینکه شرکت‌های واردکننده خودرو و حتی انجمنی برای آن نیز وجود دارد و به بهترین شکل ممکن با در نظر گرفتن چالش‌ها و محدودیت‌ها؛ به مسیر خود ادامه می‌دهند، دیگر تزریق ۵۰ هزار میلیارد تومانی به خودروسازان بزرگ معنای ندارد. زیرا این هزینه قرار است در بخش واردات هزینه شود، پس بهتر است که چنین مهمی هرگز صورت نگیرد. زیرا هر ساله شاهد افزایش آمار تصادفات منجربه فوت توسط محصولات قدیمی دو خودروساز بزرگ هستیم، پس بایستی پیش از اینکه به واردات خودرو ورود کنند، بهتر است که چاره‌ای برای ارتقای کیفیت محصولات خود بیندیشند. بر اساس گفته‌های بسیاری از کارشناسان صنعت خودرو، وزارت صمت بهتر است که برای خروج بازار خودرو از انحصارگری دو سناریو را اجرای کند. نخست بهتر است که از افزایش قیمت محصولات دو خودروساز بزرگ کشور جلوگیری شود، زیرا در شرایط فعلی قدرت خرید به شدت کاهش یافته و در چنین شرایطی افزایش قیمت خودرو تیر خلاصی به خودروسازی کشور است. دوم واردات خودرو تسهیل بخشیده شود تا دو خودروساز بزرگ کشور را ملزم به ارتقای کیفی محصولاتشان کند. این دو سناریو در صورت اجرایی شدن، می‌تواند تا حد بسیار زیادی خودروسازان بزرگ کشور را به سمت خودروساز شدن کشانده و دیگر از مسیر واردکننده خارج شوند. زیرا به هر میزان که سرمایه ملی در این بخش به هدر رود، به همان میزان توسعه خودروسازی کشور عقب می‌ماند. بهتر است که متولیان و سیاست‌گذاران خودروسازی به این مهم بیندیشند و از استراتژی‌های فوق موفق مانند کشور چین و روسیه بهره گیرند تا در شرایط فعلی بتوانند منجربه رشد و شکوفایی صنعت خودرو در کشور شوند.