۷۰ ماه تا خرید خودرو!

 بنابر بررسی ها، برای خرید ارزان‌ترین خودروی سواری با حداقل دستمزد باید ۷۰ماه انتظار کشید؛ رقمی که در اردیبهشت امسال ۴۸ماه بود و طی هشت ماه این فاصله افزایش یافته است. رشد تند قیمت‌ها در حالی ادامه دارد که درآمد واقعی اقشار ضعیف و متوسط کاهش یافته و همین شکاف شدید، آنها را به‌تدریج از امکان خرید خودرو حذف می‌کند.

روند افزایش قیمت خودرو طی ماه‌های اخیر باعث‌شده دست اقشار کم درآمد و متوسط به کلی از بازار خودرو کوتاه شود. این در شرایطی است که همچنان قیمت خودرو چه در کارخانه و چه در بازار روند صعودی خود را حفظ کرده‌است، به‌طوری‌که هم‌اکنون ارزان‌ترین خودروی سواری بازار با قیمت ۷۳۰‌میلیون‌تومان معامله می‌شود، بنابراین به‌نظر می‌رسد که بحران تقاضا به‌زودی در بازار خودرو تشدید شود.

طبق بررسی‌ها مدت انتظار برای خرید خودرو‌های داخلی از اردیبهشت ماه امسال تاکنون به‌طور میانگین ۲۹.۲ ماه و حدود ۴۰‌درصد افزایش داشته‌است. برای بررسی این موضوع قیمت ۱۰محصول داخلی نسبت به پایه حقوق سال‌جاری (۱۰‌میلیون و ۳۹۰ هزار‌تومان) سنجیده‌شده و مدت انتظار برای خرید آنها را با اردیبهشت امسال که مدت انتظار خرید برای خودرو را در گزارشی تحت‌عنوان «۳۸ ماه تا کلید خودرو» رصد کرده‌بودیم، مقایسه کردیم. بر این اساس کم‌ترین مدت زمان انتظار بین خودرو‌های مورد بررسی مربوط به پراید وانت با ۵۸ ماه مدت انتظار است، این رقم برای پراید وانت در اردیبهشت ۳۸.۵ ماه بوده‌است. در مدت زمان یادشده بازار خودرو با تلاطم‌های زیادی مواجه شد. تنش میان خودروساز و سیاستگذاران، جنگ ۱۲‌روزه، فعال‌سازی مکانیسم ماشه و دیگر عوامل هریک تاثیر خود را بر بازار گذاشته‌اند، اما چند عامل عمده شاید بیشترین تاثیر را روی نوسانات این بازار داشته‌اند که از این جمله می‌توان به رشد شدید نرخ ارز در مدت زمان مذکور اشاره کرد.

نرخ دلار در بازار آزاد در اردیبهشت ماه امسال حدود ۸۴‌هزار‌تومان بود، اما بهای آن حالا به ۱۲۵‌هزار و ۷۰۰‌تومان رسیده‌است، بنابراین در مدت زمان یادشده بهای دلار در بازار آزاد ۴۹.۶‌درصد افزایش را به خود دیده است. مدت انتظار برای خرید خودرو نیز تقریبا هماهنگ با این تغییرات بوده‌است. عامل دومی که می‌توان آن را در این موضوع حائزاهمیت دانست تورم عمومی موجود در اقتصاد کشور است؛ در واقع در این مدت زمان قدرت خرید افراد در همه اقلام سبد مصرفی خود کاهش پیدا کرده و خودرو نیز تنها بخشی از این سبد مصرفی است که به هیچ‌عنوان مستثنی نبوده‌است.

علاوه بر این قیمت کارخانه‌ای خودرو نیز در بازه زمانی مورد اشاره دوبار رشد را تجربه کرده‌است. یک‌بار در خرداد و تیرماه امسال که ایران‌خودرو ۲۲.۳‌درصد و سایپا ۱۵‌درصد رشد قیمت داشتند و یک‌بار نیز در مهرماه که بار دیگر خودروسازان قیمت محصولات خود را افزایش دادند؛ در واقع هنوز هم این روند ادامه دارد، به‌طوری‌که بزرگ‌ترین خودروساز کشور در ماه‌جاری نیز درخواست رشد بهای محصولات خود را به سازمان حمایت داده، اما گویا فعلا با آن مخالفت شده‌است. بر این اساس قیمت خودرو چه در کارخانه و چه در بازار به‌طور مداوم در حال افزایش است، با این حال دریافتی افراد همان حقوقی است که در ابتدای سال اعلام‌شده و هیچ تغییری نداشته‌است، بنابراین کاملا طبیعی است که مدت انتظار برای خرید خودرو روزبه روز در حال افزایش باشد. موضوعی که به‌نظر می‌رسد تقاضا در بازار خودرو را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.

جزئیات رشد زمان انتظار برای خودرو

همان‌طور که اشاره شد، برای بررسی زمان مورد‌نیاز برای پس انداز پایه حقوق تا خرید یک خودروی نو در بازار در سال‌جاری قیمت ۱۰ محصول پرتقاضای داخلی را با پایه حقوق درنظر گرفته‌شده برای امسال سنجیدیم، سپس این مدت انتظار را با اردیبهشت مقایسه کردیم. ابتدا سری به یکی از محصولات ایران‌خودرو بزنیم، پژو ۲۰۷ دنده‌ای روز چهارشنبه در بازار یک‌میلیارد و ۱۲۰‌میلیون خرید و فروش شد. از طرف دیگر پایه حقوق کارگری (بدون درنظرگرفتن مزایا) برای سال‌جاری ۱۰‌میلیون و ۳۹۰ هزار‌تومان است، بنابراین اگر فردی با پایه حقوق، کل درآمد خود را پس انداز کند و هیچ خرج دیگری برای مسکن، پوشاک، خوراک و... نداشته‌باشد، باید ۱۰۸ ماه یعنی ۹ سال برای خرید این خودرو صبر کند. این در شرایطی است که این رقم در اردیبهشت ۷۸ ماه بود، بنابراین مدت انتظار خرید این خودرو در مدت زمان مذکور ۳۰ ماه افزایش داشته تا رشد ۳۸.۴‌درصدی را ثبت کند. ساینا دنده‌ای نیز چهارشنبه گذشته در بازار ۷۳۰‌میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شد، بر این اساس با درنظرگرفتن پایه حقوق امسال، برای خرید ارزان‌ترین خودروی سواری بازار باید ۷۰ ماه (۵ سال و ۱۰ ماه) صبر کرد. در اردیبهشت امسال مدت انتظار خرید ساینا دنده‌ای ۴۸ ماه بود، بنابراین مدت زمان انتظار خرید ارزان‌ترین سواری بازار ۲۲ ماه، معادل ۴۵‌درصد افزایش داشته‌است.

اما ارزان‌ترین خودروی بازار فارغ از سواری بودن، پراید وانت است. این خودرو حالا در بازار ۶۰۰‌میلیون‌تومان خرید و فروش می‌شود، بنابراین مدت زمان انتظار خرید این خودرو نیز به ۵۸ ماه می‌رسد. در ماه میانی بهار مدت انتظار خرید این خودرو ۳۸.۵ ماه بود، بنابراین مدت زمان موردنیاز پس انداز کل حقوق پایه برای پراید وانت طی ۸ ماه گذشته ۱۹.۵‌ماه یعنی ۵۰‌درصد افزایش‌یافته تا بیشترین رشد زمان انتظار برای خرید خودرو‌های داخلی متعلق به ارزان‌ترین خودروی بازار باشد. شاهین G دنده‌ای دیگر خودرویی است که مدت زمان انتظار خرید آن را بررسی می‌کنیم. این محصول سایپا در بازار یک‌میلیارد و ۲۹۵‌میلیون‌تومان قیمت دارد که با درنظرگرفتن پایه حقوق ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار‌تومانی، برای خرید آن باید ۱۲۴ ماه یعنی ۱۰ سال و ۴ ماه این پایه حقوق را پس انداز کرد. این رقم در اردیبهشت برای شاهین دنده‌ای ۸۶ ماه بود، بنابراین مدت زمان انتظار برای خرید این خودرو ۳۸ ماه معادل ۴۴‌درصد افزایش داشته‌است.

پژوپارس ELX-XU۷P نیز روز چهارشنبه در بازار به قیمت یک‌میلیارد و ۱۵۰‌میلیون‌تومان معامله شد؛ بنابراین مدت زمان انتظار برای خرید آن با پس انداز کل پایه حقوق به ۱۱۱ ماه یعنی حدود ۹ سال و سه ماه رسیده‌است. در مبدا بازه زمانی مورد مقایسه ما، مدت انتظار خرید این خودرو ۸۹.۵ ماه بود، بنابراین این رقم ۲۱.۵ ماه یعنی ۲۴‌درصد رشد داشته که کم‌ترین رشد بین خودرو‌های مورد بررسی است. تارا اتوماتیک، گران‌ترین خودروی داخلی است که آن را در لیست بررسی خود قرارداده‌ایم.

بهای این خودرو حالا به یک‌میلیارد و ۵۴۰‌میلیون‌تومان می‌رسد. بر این اساس می‌توان مدت زمان انتظار خرید آن را ۱۴۸ ماه یعنی ۱۲ سال و ۴ ماه برآورد کرد. مدت انتظار خرید این خودرو در اردیبهشت ۱۰۸ ماه بود و در این مدت این رقم ۴۰‌ماه یعنی ۳۷‌درصد بیشتر شده‌است. به سراغ محصول دیگری از سایپا یعنی اطلس برویم. بهای این خودرو در آخرین روز بازار در هفته گذشته ۹۱۰‌میلیون‌تومان بود، با درنظر گرفتن پایه حقوق ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار‌تومانی برای خرید آن باید ۸۸ ماه پایه حقوق پس انداز شود. در اردیبهشت مدت پس انداز برای خرید این خودرو ۶۱ ماه بود. می‌توان گفت که این رقم ۲۷ ماه معادل ۴۴.۳‌درصد افزایش داشته‌است. دناپلاس دنده‌ای در بازار به قیمت یک‌میلیارد و ۲۵۵‌میلیون‌تومان فروخته می‌شود و به مدت زمان انتظار ۱۲۱ ماه یا به‌عبارتی بیش از ۱۰‌سال نیاز دارد که نسبت به اردیبهشت رشد ۴۱‌درصدی داشته‌است. مدت زمان انتظار برای خرید رانا پلاس با ۹۸۰‌میلیون‌تومان قیمت و سورن پلاس با بهای یک‌میلیارد و ۲۴۰‌میلیون‌تومانی نیز به‌ترتیب ۹۴ ماه (۳۲.۴‌درصد رشد) و ۱۱۹ ماه (۴۳.۴‌درصد رشد) است.

بحران تقاضا در کمین بازار خودرو

مروری بر این ارقام به‌خوبی نشان می‌دهد که قدرت خرید خودرو روزبه روز در حال کاهش است. همین موضوع می‌تواند هسته اولیه بحران تقاضا در بازار خودرو باشد، کما اینکه همین حالا هم معاملات زیادی در بازار دیده نمی‌شود. به گفته فعالان بازار بهای خودرو در حالی به‌طور روزافزون زیاد می‌شود که معاملات به‌شدت کاهش پیدا کرده‌است. به‌نوعی می‌توان گفت که بازار خودرو درگیر رکود تورمی است. از طرف دیگر بهای کارخانه نیز با سرعت بیشتری نسبت به سال‌های اخیر رو به افزایش است. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه‌چندان دور، سیاستگذاران چاره‌ای جز تحریک تقاضا نخواهند داشت. بازار خودروی کشور امروز در مرحله‌ای قرار دارد که دیگر نه از کشش قیمتی برخوردار است و نه از پویایی سابق در سمت تقاضا. در چنین فضایی، اصرار بر الگو‌های فروش سنتی و یک سویه، تنها به نارضایتی مصرف‌کنندگان و تعمیق بحران منجر خواهدشد. در چنین بستری، یکی از اولویت‌های اصلی، بازنگری در شیوه‌های پرداخت و مدل‌های تامین مالی برای خرید خودرو است.

در غیاب قدرت خرید نقدی، تقویت واقعی و هدفمند فروش اقساطی، می‌تواند به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابزار‌های تحریک تقاضا ایفای نقش کند. پیش از این نیز ایران‌خودرو اعلام کرده‌بود در صورت لغو قیمت‌گذاری دستوری فروش اقساطی محصولات خود را کلید خواهد زد، اما این شرط هرگز محقق نشد. از سوی دیگر، سیاستگذاران باید بتوانند با اعطای تسهیلات خرید خودرو به سمت تامین مالی طرف تقاضا حرکت کنند. مشارکت نظام‌مند و شفاف با بانک‌ها و نهاد‌های مالی برای ارائه تسهیلات خرید خودرو، یکی از الزامات راهبردی در شرایط کنونی است. به‌طور کلی می‌توان گفت؛ آینده بازار خودرو حالا تا حد زیادی به هوشمندی در طراحی سیاست‌های فروش گره‌خورده است. در وضعیتی که بازار از کارکرد سنتی خود خارج‌شده، درآمد‌ها هم‌راستا با تورم رشد نکرده‌اند و چشم انداز اقتصادی کشور مملو از نااطمینانی است، نمی‌توان با روش‌های گذشته، انتظار نتایج متفاوت داشت.