فیوز برق "خودروسازان بزرگ کشور" پرید!

 خودروسازان بزرگ کشور در شرایطی به دلیل کمبود نقدینگی و ارز بهار سختی را در تولید پشت‌سر گذاشتند که به نظر می‌رسد حالا با اضافه شدن چالش بی‌برقی، تابستان سخت‌تری را تجربه خواهند کرد.طبق گزارشی که هفته گذشته در همین صفحه و طبق آمارهای خودرویی سامانه کدال منتشر شد، دو خودروساز بزرگ کشور بهار امسال را در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته با ۱۰درصد افت تولید پشت سر گذاشته‌اند.

 آن‌طور که فعالان خودرو می‌گویند، کمبود نقدینگی (ناشی از عدم اصلاح قیمت کارخانه‌ای خودرو) و کمبود ارز، دلایل اصلی نزولی شدن تولید خودروسازان بزرگ در بهار امسال بوده است. حالا و در شرایطی که این دو چالش بزرگ کماکان برقرارند، بی‌برقی نیز به آنها اضافه شده تا خودروسازان دومین فصل سال را در شرایطی سخت آغاز کنند. با شروع تابستان و اوج‌گیری دمای هوا، اتفاق چند سال گذشته - خاموشی گهگاه صنایع - بار دیگر تکرار شد، به نحوی که تقریبا تمام واحدهای تولیدی از چندی قبل به بعد، روزانه یا هفتگی با چند ساعت قطعی مواجه‌اند. در این میان، خودروسازی نیز چه مستقیم و چه غیر‌مستقیم، از صدمات بی‌برقی در امان نبوده و این موضوع به عنوان سومین چالش (بعد از کمبود نقدینگی و کمبود ارز) تاثیر منفی روی تولید گذاشته است. در واقع خودروسازان بزرگ کشور این روزها علاوه بر اینکه نقدینگی و ارز کافی برای تولید مطابق با برنامه ندارند، از ناحیه چالش بی‌برقی نیز آسیب دیده‌اند.

این آسیب هم به صورت مستقیم (قطعی یا محدودیت‌های برقی در واحدهای تولید خودرو) یا به صورت غیر‌مستقیم (از ناحیه قطعه‌سازان و همچنین تامین‌کنندگان نهاده‌های تولید موردنیاز خودروسازها و قطعه‌سازها) تولید خودروسازان بزرگ را تحت‌تاثیر قرار داده است. همین چند روز پیش بود که در خبرها آمد سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور به مدت پنج ساعت در یک روز با بی‌برقی مواجه شده است. حتی ایران‌خودرو با وجود اینکه خود دارای نیروگاه است، از صدمات بی‌برقی در امان نبوده و مجبور به صرفه‌جویی (و احتمالا کاهش ساعات کاری) در راستای عمل به استانداردهای مدنظر توانیر شده است. این نکته را نباید فراموش کرد که کمبود برق یک چالش سراسری در کشور به شمار می‌رود و کم‌وبیش تاثیر خود را روی بخش‌های تولیدی مختلف می‌گذارد. به عنوان مثال، گفته می‌شود خودروسازان (جدا از تعطیلی مقطعی در روز به دلیل بی‌برقی) در راستای صرفه‌جویی نیز ساعات کاری و شیفت‌های تولیدی خود را کم کرده‌اند.

بنابراین خودروسازان بزرگ کشور کم‌و‌بیش به طور مستقیم از ناحیه بی‌برقی آسیب دیده و این مساله نیز به نوبه خود سبب افت تولید آنها شده است. مساله اما به اینجا ختم نمی‌شود و اتفاقا چالش اصلی، تاثیر بی‌برقی صنایع پیشین خودروسازی (قطعه‌سازان و تامین‌کنندگان نهاده‌های تولید) بر تولید غول‌های جاده‌مخصوص است. به عنوان مثال، فولادسازان کشور مانند چند سال گذشته در تابستان امسال با چالش کمبود برق مواجه‌اند، تا جایی که گاهی به مدت چند ساعت در روز برق ندارند و عملا تولیدشان می‌خوابد. در چنین اوضاعی، هم قطعه‌سازان و هم خودروسازان از ناحیه قطعی برق صنایع و افت تولید آنها متضرر می‌شوند، زیرا مواد اولیه و قطعات موردنیازشان در روال عادی تامین نمی‌شود. با این حساب، تولید خودرو به طور غیر‌مستقیم و از ناحیه افت تولید صنایع پیشین مانند فولادسازی، تحت‌تاثیر منفی قرار گرفته است.

در کنار اینها قطعه‌سازان هم با چالش بی‌برقی مواجه‌اند. آن‌طور که آرش محبی‌نژاد، دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی کشور، می‌گوید، واحدهای قطعه‌سازی خودرو در هفته یک تا دو روز با قطعی کامل برق مواجه‌اند. با توجه به این گفته وی، قطعه‌سازان به عنوان شریان حیاتی صنعت خودرو، حداقل یک روز کاری هفته را به دلیل بی‌برقی از دست می‌دهند و این موضوع به معنای افت تیراژ آنهاست. کاهش تولید قطعه اثر مستقیم بر تولید خودروسازان دارد، چرا که اگر یک قطعه به خط تولید نرسد، خودرو قابل تجاری‌سازی نیست و برچسب خودروی ناقص می‌خورد.

اتفاقا طی چند وقت گذشته مساله تولید خودروهای ناقص بار دیگر سر زبان‌ها افتاده، مساله‌ای که البته بی‌برقی دلیل اصلی آن نیست، اما به نظر می‌رسد تشدیدش کرده است. به‌هر‌حال، تابستان می‌توانست در صورت حل چالش‌های موجود (به‌ویژه کمبود نقدینگی و کمبود ارز) به فصل جبران افت تولید بهار تبدیل شود، اما نه‌تنها آن دو چالش حل نشدند، بی‌برقی هم اضافه شد تا شاید فصلی سخت‌تر برای خودروسازان بزرگ کشور رقم بخورد. در حال حاضر حدود ۱۵ ماه از آخرین اصلاح رسمی قیمت خودروهای داخلی می‌گذرد و با وجود بالا رفتن هزینه‌های تولید، سیاستگذار همچنان دست به اصلاح قیمت نزده است. این موضوع دلیل اصلی کمبود نقدینگی خودروسازان در بهار امسال بود که به نوبه خود اجازه رشد تولید را نداد و تازه تیراژ را کاهشی هم کرد. با توجه به اینکه وزارت صمت درباره قیمت کارخانه‌ای خودروهای داخلی تصمیم‌گیرنده است، احتمالا تا بعد از تعیین وزیر صمت دولت چهاردهم (در شهریور امسال) خبری از اصلاح قیمت نخواهد بود. بنابراین چالش کمبود نقدینگی خودروسازان (از ناحیه فریز قیمت) احتمالا و حداقل تا پایان تابستان امسال برقرار است.

در مورد مساله ارز با توجه به اینکه کشور به دلیل تحریم با کمبود منابع ارزی مواجه است، شاید به این زودی‌ها گشایش چشمگیری در این بخش رخ ندهد. بنابراین خودروسازان به احتمال زیاد تابستان را با همراهی این دو چالش پشت‌سر خواهند گذاشت، به‌علاوه مساله بی‌برقی (که البته این یکی ممکن است در هفته‌های پایانی تابستان و با کاهش دما تا حد زیادی رفع شود).علاوه بر اینها، خودروسازان در تابستان با تعطیلی خودخواسته نیز مواجه‌‌اند، به نحوی که طبق روال هر سال بین یک هفته تا ۱۰ روز راهی تعطیلات می‌شوند و در این مدت تولید ندارند. مجموعه این مسائل، به احتمال فراوان تابستانی توأم با افت تولید را برای خودروسازان بزرگ رقم خواهد زد، به نحوی که شاید نرخ افت از بهار هم بیشتر شود.

بی‌برقی و تعهدات خودروسازان

تابستان سخت خودروسازان در حالی است که تعهدات زیادی از ناحیه فروش یکپارچه روی دوش آنها قرار گرفته و اگر روند تولید همچنان نزولی باشد، با تاخیر در تحویل مواجه خواهند شد (هرچند ظاهرا این روند با نرخی کند شروع شده است). به عنوان مثال، ایران‌خودرو به‌تنهایی تعهدی ۸۰۰هزار دستگاهی را متقبل شد، تعهدی که به این خودروساز اجازه نمی‌دهد فروش گسترده جدیدی را اجرا کند. طبق قانون تا وقتی تعهدات رفع نشوند، خودروسازان امکان برگزاری فروش جدید نخواهند داشت، موضوعی که تامین نقدینگی آنها را بیش از پیش سخت می‌کند. مساله دیگر اینجاست که بسیاری از شهروندان در انتظار آغاز طرح‌های فروش گسترده خودروسازان هستند و هر چه این اتفاق دیرتر رخ دهد، بر حجم تقاضای بازار آزاد اضافه می‌شود و به تبع آن، ممکن است قیمت بالا برود. به‌هرحال بخشی از مصرف‌کنندگان واقعی که توان مالی لازم برای خرید از بازار آزاد را دارند، ممکن است با طولانی شدن فریز فروش خودروسازان، به سمت بازار بروند و این به معنای رشد تقاضا و احتمالا افزایش قیمت است. بنابراین تداوم احتمالی افت تولید خودروسازان در تابستان، ممکن است بازار را هم تحت‌تاثیر قرار دهد، مخصوصا اگر انتظارات تورمی و قیمت ارز نیز رشد کنند.

برق برای برقی‌ها هست؟

اما چالش کمبود برق در کشور در حالی است که سیاستگذار بر توسعه خودروهای برقی اصرار دارد و گویا اصلا هم نگران تامین برق موردنیاز نیست. البته که حرکت به سمت خودروهای برقی گریزناپذیر است، اما مساله اینجاست که سیاستگذار ظاهرا مساله کمبود برق به‌خصوص در تابستان را جدی نگرفته است. کشور همین حالا که خودروهای برقی سهمی از شبکه برقی ندارند، با چالش بزرگی مواجه شده و پدیده خاموشی صنایع رخ داده است؛ حالا تصور کنید در این اوضاع و احوال حجم عظیمی خودروی برقی وارد خیابان‌ها شود. آیا شبکه برقی فرسوده کشور که با مشکل ناترازی تولید و مصرف دست‌وپنجه نرم می‌کند، توان پاسخ به نیاز خودروهای برقی را دارد؟ به نظر می‌رسد پاسخ این پرسش منفی است و اگر بناست خودروهای برقی در سطحی گسترده وارد جاده‌ها و خیابان‌های کشور شوند، ابتدا باید فکری به حال تامین برق آنها کرد تا در تابستان و زمستان باتری آنها بدون شارژ نماند.