یک بام و دو هوای خودرویی نامزدهای ریاست جمهوری

 سه‌شنبه‌شب در مناظره آخر دو کاندیدای ریاست‌جمهوری، صنعت و واردات خودرو به طور مشخص مورد پرسش قرار گرفت و هر دو کاندیدا به تشریح برنامه‌های خود در این حوزه پرداختند. اظهارات کاندیداها در مناظره سه‌شنبه‌شب، از موافقت هر دو با واردات خودرو به عنوان تنظیم‌گر بازار حکایت دارد؛ این در شرایطی است که یکی از نمایندگان پیشین مجلس اخیرا در مصاحبه‌ای‌، از مخالفت پشت‌پرده کاندیدایی خاص با واردات خودرو خبر داده بود. همچنین هر دو کاندیدا به خودروسازی کشور تاختند و محصولات عرضه‌شده داخلی را بی‌کیفیت خواندند. با‌این‌حال هیچ‌یک از کاندیداها در باب مخالفت با تولید داخل اظهار‌نظری نکرد. موضوع پیوند دانشگاه و خودرو نیز از جمله مباحثی بود که یکی از کاندیداها آن را مطرح کرد و در پاسخ به سوالی در مورد کم‌وکیف خودروها تاکید کرد که یکی از برنامه‌هایش برای خودرو همکاری با دانشگاه‌هاست و اینکه برای رشد تیراژ خودرو برنامه‌هایی دارد.

یک بام و دو هوای خودرویی نامزدهای پاستور

موضوع قیمت‌گذاری خودرو نیز وارد مباحث مناظره سه‌شنبه‌شب شد؛ این در شرایطی است که کاندیداها منتقد وضعیت کنونی قیمت‌گذاری خودرو به شیوه دستوری نبودند. به هر حال با مروری بر اظهارات کاندیداهای ریاست‌جمهوری در حوزه خودرو به نظر می‌رسد برنامه‌ای برای بهبود وضعیت صنعت و بازار خودرو ندارند. در‌حال‌حاضر شیوه قیمت‌گذاری خودرو و همچنین حضور صفر تا صد دولت در خودروسازی‌ و از سوی دیگر عدم تمایل به تسریع واردات، از جمله چالش‌های بنیادی و ساختاری خودرو در کشور است؛ حال آنکه به نظر می‌رسد هیچ‌کدام از کاندیداها برنامه مشخصی در راستای حل مشکلات ساختاری خودرو ندارند. یکی از این مشکلات سیطره دولتی در شرکت‌های بزرگ خودروساز است، به‌طوری‌که دولت با وجود سهام اندک در خودروسازی‌ها، تمام اختیارات این شرکت‌ها، یعنی از صفر تا صد خودروسازی، را بر عهده دارد. دولت مدیرعامل دو شرکت خودروسازی را تعیین می‌کند، برنامه تولید و تیراژ را ابلاغ می‌کند، نحوه فروش و قیمت را تعیین و به خودروساز دیکته می‌کند.

دست‌آخر منتقد اصلی خودروسازان،  خود دولت است؛ به‌طوری‌که سیاستگذار خودرو در هر دولتی از تولید محصولاتی با تیراژ و کیفیت پایین اظهار گلایه‌مندی کرده است. بدین‌ترتیب خیلی از مردم یا دست‌اندرکاران خودرو، سه‌شنبه‌شب در مناظره دو کاندیدا انتظار داشتند که هر دو نظر خود را در مورد خصوصی‌سازی دو خودروساز بزرگ کشور و واگذاری سهام دولت در این شرکت‌ها بیان کنند؛ حال آنکه هیچ‌یک اظهار‌نظر مشخصی در این زمینه ارائه ندادند. هر‌چند دولت سیزدهم خصوصی‌سازی و واگذاری سهام دولت در دو شرکت خودروساز بزرگ را به‌کرات وعده داد و حتی در فرامین هشت‌گانه رئیس‌جمهور فقید نیز این موضوع تاکید شده بود؛ با‌این‌حال هیچ قدم مثبتی در این زمینه برداشته نشد و حتی سنگ‌اندازی‌هایی صورت گرفت. بدین‌ترتیب هر دو کاندیدا از خصوصی‌سازی به عنوان موضوعی بنیادی در خودروسازی کشور گذشتند و به آن نپرداختند.

اما قیمت‌گذاری خودرو که حالا زیان انباشته ۲۵۰همتی را روی دوش خودروسازان گذاشته، سه‌شنبه‌شب جایی در مناظره نداشت. یکی از کاندیداها عنوان کرد که در موضوع خودرو با دانشگاه در تعامل است و نسبت به کمیت و کیفیت خودرو انتقاداتی مطرح کرد، اما او این نکته را باید به طور شفاف بازگو می‌کرد که آیا دانشگاهیان با قیمت‌گذاری دستوری موافق هستند؟ و در صورت تداوم این روش قیمت‌گذاری، زیان انباشته خودروسازی چگونه قابل جبران خواهد بود؟ قیمت‌گذاری دستوری، به‌خصوص طی ۵سال گذشته، ضرر و زیان خودروسازی را در بر داشته؛ به‌طوری‌که خودروساز با توجه به تورم، خودرویی با قیمت غیرواقعی و همراه با ضرر به بازار عرضه می‌کند. نفع این روش قیمت‌گذاری را تاکنون دلالان و واسطه‌گران برده‌اند. اما در مورد واردات خودرو که بسیاری از مردم در انتظار اظهار‌نظر‌های دو کاندیدا در این زمینه بودند، هر دو در ظاهر موافقت خود را در این زمینه، البته به طور مشروط، اعلام کردند.

در هر صورت از مناظره سه‌شنبه‌شب این‌طور می‌توان استنباط کرد که هر دو کاندیدا طالب بهبود صنعت و بازار خودرو هستند اما برنامه مشخص و بنیادی در این زمینه ندارند؛ به‌طوری‌که یکی از کاندیداها برای حل مشکلات این صنعت، همکاری دانشگاه و خودروسازی را پیشنهاد داد؛ این در شرایطی است که تجربه نیم قرن فعالیت خودروسازی نشان داده که همکاری و مشارکت‌های خارجی تنها مسیر عبور از مشکلات و چالش‌های خودروسازی کشور است.

کاندیداها چه گفتند؟

همانطور که عنوان شد برنامه دو کاندیدا در مورد مسکن و خودرو سه‌شنبه‌شب به طور خاص مورد پرسش قرار گرفت. مسعود پزشکیان در پاسخ به این پرسش مجری مناظره که از وی پرسید آیا موافق واردات خودرو است، عنوان کرد که خودرو مزیت ما نیست [که] مرزها را برای آن بستیم. [درحالی‌که] اگر رقابت را آزاد کنیم و خودرو وارد شود، [بازار] خود به خود تنظیم خواهد شد. وی همچنین در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر چگونگی تامین ارز موردنیاز واردات خودرو، تاکید کرد: اگر ارز کالاهای اساسی مثل دارو را تنظیم کنیم بازار آزاد [ارز] خود را تنظیم می‌کند و نیاز به دخالت دولت نیست. این نماینده مجلس در بخش دیگری از اظهاراتش موافقت خود را با استفاده از ارز اشخاص برای واردات خودرو اعلام کرد. به گفته وی، واردات خودرو با ارزهای مردم آزاد می‌شود، [چون] خیلی‌ها هستند که خود ارز دارند و می‌توانند خودرو وارد کنند.

این نامزد ریاست‌جمهوری گریزی به واردات خودرو در دو سال گذشته زد و گفت: همه خودروها را از چین وارد کردیم و به چند برابر قیمت [در مبدا] اینجا [به مشتریان داخلی] می‌فروشیم. وی تاکید کرد: اگر خودروهای فعلی (خودروهای داخلی) را به خارج بفرستیم، آنها را به یک‌چهارم قیمت نیز نمی‌خرند. پزشکیان به واردات خودروی دست‌دوم نیز اشاره کرد و گفت: چه کرده‌ایم که [مردم] به واردات خودروی دست‌دوم هم راضی شدند اما اجازه واردات ندادند؟ واردات خودرو با ارز مردم باید وارد شود. به مردم پول ایرانی می‌دهیم اما جنس خارجی را ده برابر به آنان می‌فروشیم. سعید جلیلی، دیگر کاندیدای ریاست‌جمهوری، نیز در پاسخ به این پرسش که آیا وی به دنبال واردات کنترل‌شده خودرو است، گفت: [از جمله] مهم‌ترین مسائل در حوزه خودرو، بحث تیراژ (عرضه در بازار) است. یکی از اهرم‌ها [برای حل این مساله] واردات است تا بتوان متناسب با آن بازار را کنترل کرد.

وی با بیان اینکه واردات یک ابزار خوب برای مدیریت بازار است، افزود: [در مواقعی] باید [خودرو] وارد کنید تا تولیدکننده داخلی فکر نکند همه کارها دست اوست. [البته] از طرف دیگر باید ایرادات تولیدکننده داخلی را هم حل کرد. جلیلی این را هم گفت که تولید داخل باید اقتصادی باشد. وی همچنین عنوان کرد که وقتی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه در مسکو بوده، سفیر ایران در روسیه به وی گفته در این کشور برای خرید سمند شش ماه در صف می‌مانند.