ایران خودرو و سایپا؛ کارخانه تولید خودرو‌ یا تولید زیان؟

 ایران و کره جنوبی به صورت همزمان خودروسازی خود را آغاز کردند، اما دستاورد 50 سال خودروسازی دو کشور متفاوت بوده است.

ایران‌خودرو در انتهای آذر ‌امسال ترازنامه فصلی خود را منتشر کرد که نشان از زیان انباشته 104 هزار و 43 میلیارد تومانی این خودروساز داشت، زیان انباشته خودرو در انتهای سال قبل 73 هزار و 907 میلیارد تومان بوده که تنها طی 9 ماه، 41 درصد افزایش یافته است.

سایپا در انتهای آذر ‌امسال ترازنامه فصلی خود‌ را منتشر کرد که نشان می‌دهد زیان انباشته شرکت سایپا در انتهای آذر‌ امسال به 48 هزار و 244 میلیارد تومان رسید که 26 درصد بیشتر از زیان انباشته 38 هزار و 377 میلیارد تومانی ابتدای سال خساپا بوده است.

مجموع زیان انباشته این دو شرکت به میزان 5 ماه یارانه کشور بوده و کارشناسان اقتصادی معتقدند تا زمانی که قیمت‌گذاری دستوری و مدیریت دولت بر این دو شرکت ادامه داشته باشد، وضعیت آنها تغییری نخواهد کرد؛ البته در این میان نباید بازار انحصاری خودروساز را فراموش کرد.

* دو خودروساز در میان 10 شرکت بزرگ زیان‌ده کشور

سایپا و ایران خودرو، در میان 10 شرکت بورسی با بیشترین زیان انباشته به شمار می‌روند که در صورت‌های مالی فصلی خود همچنان به ثبت زیان خالص مشغول هستند.

سهام شرکت ایران خودرو در بازار دوم بورس تهران با نماد خودرو شناخته می‌شود، ارزش بازاری سهام شرکت ایران خودرو در حال حاضر 78 هزار و 793 میلیارد تومان است. شرکت ایران خودرو بزگترین خودروساز کشور به شمار می‌رود که به یکی از بزرگترین شرکت‌های زیان ده کشور پس از چند بانک تبدیل شده است.

چند روز پیش مدیرعامل شرکت کروز که صاحب 30 درصد سهام ایران خودرو است، گفته بود که دولت با داشتن 5 درصد از سهام این شرکت، همچنان مدیریت این شرکت را برعهده دارد.

سهام شرکت سایپا در بازار دوم بورس تهران با نماد خساپا شناخته می‌شود. ارزش بازاری سهام شرکت سایپا در حال حاضر 47 هزار و 392 میلیارد تومان است.

* جهش درآمد به لطف افزایش قیمت خودرو

شرکت سایپا در 9 ماهه سال جاری با رشد 37 درصدی درآمدزایی که به 59 هزار و 869 میلیارد تومان رسید؛ در حالی که 9 ماهه سال گذشته فروش 43 هزار و 602 میلیارد تومانی داشته، 7 برابر سود ناخالص 9 ماهه ابتدایی 1401، در این 9 ماهه زیان ناخالص ثبت کرده و 164 درصد زیان خالص بیشتری ساخته است. شرکت سایپا در 9 ماهه سال قبل 3 هزار و 727 میلیارد تومان زیان خالص ساخته بود که در 9 ماهه امسال به 9 هزار و 848 میلیارد تومان زیان خالص رسیده است.

شرکت ایران خودرو در سال جاری رشد درآمدی متناسبی را پشت سر گذاشته است. شرکت ایران خودرو در سال 1400 با 109 هزار و 859 میلیارد تومان درآمد عملیاتی، به طور متوسط ماهانه 9 هزار و 155 میلیارد تومان درآمدزایی کرده است. خودرو در سال 1401 بیش از 65 درصد افزایش درآمدزایی داشت و با 181 هزار و 521 میلیارد تومان فروش به متوسط ماهانه 15 هزار و 127 میلیارد تومانی دست پیدا کرد. بیشترین میزان فروش ماهانه شرکت ایران خودرو در سال 1400 به اسفند ماه با 49 هزار و 201 میلیارد تومان درآمد عملیاتی تعلق گرفت و در سال 1401 با 29 هزار و 505 میلیارد تومان به همین ماه تعلق داشت.

* چرا صنعت خودرو ایران از کره عقب افتاد؟

بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند برخلاف اینکه گفته می شود صنعت خودروی ایران با کره به صورت همزمان آغاز به کار کرده ولی این کجا و آن کجا به شرایط اقتصادی کشور در سال های گذشته بی توجهی می کنند. به نظر می رسد تحمیل سرمایه گذاری های غیراقتصادی، تحمیل نیروی انسانی زائد، مشروط نبودن سیاست های حمایتی دولت، قیمت گذاری دستوری محصولات، نوسانات نرخ ارز، نظام تامین مالی ناکارآمد، کم توجهی به تحقیق و توسعه و... از جمله موضوعاتی بوده است که در مقابل خودروسازی ایران قرار داشته و کره ای ها با این مشکلات دست و پنجه نرم نکرده اند.

* مدیریت دولتی عامل زیاندهی شرکت های خودروسازی

یک کارشناس اقتصادی می گوید که قیمت گذاری دستوری عامل زیان انباشته شرکت های خودروسازی در کشور است و به نظر می رسد باید شیوه قیمت گذاری این شرکت ها تغییر کند. این در حالی است که یک کارشناس بازار سرمایه علی مومنی گفت: ایجاد انحصار در صنعت خودروی کشور منجر به قیمت گذاری دستوری شده و دولت باید از اقدامات خود در این صنعت دست بکشد.

به نظر می رسد، مدیریت دولتی، قیمت‌گذاری دستوری، وجود نداشتن تحقیق و توسعه و بازار انحصاری از مهمترین دلایل زیاندهی این دو شرکت است و در صورتی که هر یک از این موانع برطرف و رقابت ایجاد شود، می توان امیدوار به صنعت خودروی رقابت‌پذیر در کشور بود.