کفه سنگین واردات قطعه در تجارت خودرو

 بر این اساس طی یک ماه گذشته دو گروه از فعالان خودرویی، یعنی دست‌اندرکاران تولید و تجارت خودرو، نسبت به واردات قطعه و همچنین عدم‌تخصیص ارز به واردات هشدار دادند. حالا انتشار گزارش ۸ماهه تجارت خارجی به نوعی تایید‌کننده نگرانی‌هایی است که فعالان خودرویی نسبت به آن هشدار داده بودند. گزارش ۸ماهه تجارت خارجی که از سوی سازمان توسعه تجارت از صادرات و واردات کالا منتشر شده، حکایت از آن دارد که واردات قطعه، آن هم برای تولید خودروهای مونتاژی در کشور، در رتبه چهارم کل کالاهای وارداتی به ایران قرار دارد. طبق این گزارش، کالاهای مربوط به «خودرو و نیرو محرکه» ۱۵.۵درصد از کل واردات کشور در هشت ماه سال جاری را به خود اختصاص داده‌اند.

از ابتدای سال جاری تا انتهای آبان‌ماه کل قطعاتی که به کشور وارد شده معادل یک‌میلیارد و ۶۰۸میلیون دلار بوده است. این رقم نسبت به آمار یک‌میلیارد و ۷۴میلیون دلاری هفت‌ماهه ابتدایی سال ۵۳۴میلیون دلار  رشد را ثبت کرده است. همچنین در مدت مشابه سال گذشته کل قطعات واردشده به کشور برای تولید خودرو ۷۶۸میلیون دلار بود. بنابراین می‌توان گفت در هشت‌ماهه امسال بیش از دوبرابر، یعنی با رشد ۱۰۹ درصدی، شاهد ورود قطعات به کشور بوده‌ایم.

از این بین اما بیشترین واردات قطعه برای مونتاژ خودروهای چینی بوده است، به طوری که در مدت زمانی مذکور یک‌میلیارد و ۴۲میلیون دلار قطعات منفصله برای تولید خودروی سواری با داخلی‌سازی ۱۴ تا ۳۰درصد وارد کشور شده است. این درحالی است که در مدت مشابه سال گذشته این رقم تنها ۴۳۱میلیون دلار بود. بنابراین در این مدت زمانی واردات قطعه برای مونتاژ چینی‌ها ۱۴۲درصد رشد را ثبت کرده‌ است. این آمار، گزارشی را که پیش از این «دنیای اقتصاد» با تیتر «مونتاژکاری با ارز واردات» منتشر کرد تایید می‌کند. در این گزارش به‌صراحت عنوان شده بود که ارز واردات به سمت مونتاژ خودروها تغییر مسیر داده است. در هر صورت چندی پیش نیز وزارت صمت در آماری اعلام کرد که تولید خودروهای سواری مونتاژی که تماما در دست خودروسازان چینی است، با رشد ۸۱درصد همراه بوده است.

اما در حالی یک‌میلیارد و ۴۲میلیون دلار تنها در هشت‌ماهه ابتدایی سال جاری برای مونتاژ خودرو، آن هم با داخلی‌سازی پایین، تخصیص داده شده که طبق آمار گمرک ایران در ۹ماهه امسال کل واردات خودرو به کشور تنها ۸۶میلیون و ۴۷۸هزار دلار بوده است. آن هم در شرایطی که طبق قانون سالانه باید یک‌میلیارد یورو برای واردات خودرو تخصیص داده شود. این موضوعی بود که چند روز پیش یعنی ۱۲دی‌ماه پای وزیر صمت را به خانه ملت باز کرد. نمایندگان از عباس علی‌آبادی خواسته بودند که به مجلس برود تا در مورد تعلل در واردات خودرو توضیح دهد. گرچه تا قبل از این جلسه سیاستگذار بارها تاکید کرده بود که مشکل اصلی واردات مربوط به کمبود ارز می‌شود اما محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در این جلسه اعلام کرد که از ابتدای سال تاکنون پنج‌میلیارد و ۴۰۶‌میلیون دلار به حوزه خودرو اختصاص یافته‌ است؛ آماری که نشان داد ارز برای حوزه خودرو هست اما به واردات نمی‌رسد.

حالا گزارش سازمان توسعه تجارت نیز تایید می‌کند که بیشتر ارزی که به «خودرو و نیرومحرکه» رسیده صرف مونتاژ خودرو شده است. البته آمار وزارت صمت مبنی بر رشد ۸۱درصدی تولید خودروسازان خصوصی نیز به‌نوعی این سرنخ را می‌داد که ارز زیادی راهی این خودروسازی‌ها شده است. همچنین طبق این آمار «خودرو و نیرومحرکه» در صدر کالاهای وارداتی از چین قرار دارد؛ به طوری که بیش از یک‌سوم، یعنی ۳۴ درصد، از کل کالاهایی که در هشت‌ماهه امسال از چین راهی ایران شده مربوط به صنعت خودرو است.

«خودرو» در صدر کالاهای صنعتی وارداتی

در بخش ابتدایی گزارش سازمان توسعه تجارت به صادرات کالا پرداخته شده است. برخلاف واردات، در حوزه صادرات، «خودرو و نیرو محرکه» جایگاه بالایی در بین کالاهای صادراتی ندارد. بین کالاهای صنعتی، خودرو و نیرو محرکه در رتبه هشتم قرار دارد، به طوری که از ابتدای سال جاری تا انتهای آبان‌ماه ۱۸۳میلیون دلار، معادل ۴۴هزار تن خودرو و قطعه، صادر شده است. گرچه در بازه زمانی مشابه در سال گذشته این رقم ۱۰۱میلیون دلار، معادل ۳۳هزار تن، بوده و از نظر ارزشی ۸۲درصد رشد را ثبت کرده اما رقم به قدری پایین است که با کمی افزایش در صادرات نیز درصدهای زیادی برای رشد صادرات ثبت می‌شود. در واقع ۱۸۳میلیون دلار برای صادرات خودرو و قطعه رقم بسیار پایینی است. در بین کشورهایی که مقاصد اصلی صادراتی ایران محسوب می‌شوند نیز هیچ‌یک واردات قابل‌توجهی در حوزه خودرو و قطعه از ایران نداشته‌اند. در بین این کشورها که شامل چین، امارات، ترکیه، هند، پاکستان، افغانستان، عمان، روسیه و اندونزی می‌شوند، تنها روسیه است که ۶درصد از کالاهایی را که از ایران وارد می‌کند به خودرو و قطعات اختصاص داده و به دیگر کشورهای مذکور هیچ صادراتی در این حوزه نداریم.

اما در آمارهای وارداتی «خودرو و نیرو محرکه» کاملا خودنمایی می‌کند. حدود ۶۸درصد از کل واردات کشور به کالاهای صنعتی اختصاص دارد که خودرو و نیرو محرکه نیز در صدر کالاهای صنعتی واردشده به کشور هستند؛ به طوری که در هشت‌ماهه ابتدایی امسال ۶میلیارد و ۴۰۳میلیون دلار واردات در این حوزه داشته‌ایم که معادل ۶۹۴هزار تن است. «خودرو و قطعات» ۱۵.۵درصد از کل واردات کشور از ابتدای سال جاری تا انتهای آبان‌ماه را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که در هشت‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ کل واردات کشور در حوزه «خودرو و نیرو محرکه» چهار‌میلیارد و ۶۵۶میلیون دلار، معادل ۵۲۹هزار تن، بود.

بنابراین در این مدت زمانی کشور یک‌میلیارد و ۷۴۸میلیون دلار، معادل ۱۶۵هزار تن، بیشتر واردات خودرو و قطعه انجام شده است. از نظر ارزشی در هشت‌ماهه ابتدایی سال جاری واردات خودرو و قطعه ۳۸درصد رشد را نسبت به مدت مشابه سال گذشته ثبت کرده است. همان‌طور که اشاره شد تنها ۸۶.۵میلیون دلار مربوط به واردات خودرو بوده و مابقی قطعه وارد شده است.  اما قطعاتی که برای تولید خودروی سواری با داخلی‌سازی پایین (۱۴ تا ۳۰درصد) وارد کشور شده‌اند بیشترین سهم از کالاهایی خودرویی در واردات را داشته‌اند.

این قطعات در هشت‌ماهه ابتدایی سال به میزان یک‌میلیارد و ۴۲میلیون دلار وارد کشور شده‌اند که ۱۴۲درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد داشته است. از نظر وزنی نیز واردات این محصولات به میزان ۱۰۳هزار تن بوده که نسبت به رقم ثبت‌شده ۴۴هزار تنی برای مدت مشابه سال گذشته ۱۳۴درصد افزایش را نشان می‌دهد. همچنین این آمار بررسی کرده که ارزش هر واحد از کالاهای این گروه که وارد کشور شده چه تغییراتی را داشته است. بر این اساس از ابتدای سال جاری تا انتهای آبان‌ماه هر تن خودرو و قطعه‌ای که وارد کشور شده، ۱۰هزار و ۷۱دلار ارزش داشته است. این در حالی است که این رقم برای هشت‌ماهه ابتدایی سال گذشته، ۹هزار و ۷۳۵دلار بوده است؛ بنابراین ارزش کالاهای وارداتی در حوزه خودرو به ایران نیز ۳درصد رشد را ثبت کرده است.

اما قطعات منفصله برای تولید خودروهای سواری با داخلی‌سازی ۳۰ تا ۵۰درصد، که می‌توان گفت خودروهای مونتاژی شرکت‌های بزرگ خودروساز کشور هستند، سهم ۳۰۷میلیون دلاری از واردات هشت‌ماهه ابتدایی سال جاری داشتند. این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۲۰۹میلیون دلار بود که رشد ۴۷ درصدی را نشان می‌دهد. از نظر وزنی هم واردات این قطعات از ۲۴هزار تن به ۳۵هزار تن رسیده تا ۴۲درصد افزایش داشته باشد. ارزش واحد این قطعات نیز طبق آمار سازمان توسعه تجارت، از ابتدای امسال تا انتهای آبان هشت‌هزار و ۸۸۰دلار به ازای هر تن بوده که رشد ۳درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، که رقم هشت‌هزار و ۵۸۹دلاری برای هر تن را ثبت کرده بود، داشته است.

همچنین واردات قطعاتی که برای تولید وانت وارد کشور شده‌اند هم در بازه زمانی که ذکر شد، رشد ۱۰۲درصدی داشته است؛ به طوری که در هشت ماه ابتدایی سال جاری ۲۵۹میلیون دلار قطعه برای تولید وانت وارد ایران شده است. این در حالی است که این رقم برای مدت مشابه سال پیش ۱۲۸میلیون دلار بوده است. از نظر وزنی نیز این گروه کالایی با رشد ۱۰۷درصدی، از ۱۵هزار تن به ۳۱هزار تن رسیده است. ارزش واحد این قطعات نیز در هشت‌ماهه ابتدایی امسال هشت‌هزار و ۲۹۸دلار به ازای هر تن بوده که ۳درصد نسبت به هشت‌ماهه ابتدایی سال گذشته کاهش داشته است. همچنین مبادی ورودی خودرو و قطعات بدین شرح است: ۳۴درصد از کل واردات از چین، ۹درصد از کل واردات از امارات، ۱۲درصد از کل واردات از ترکیه و ۷درصد از کل واردات از آلمان مربوط به این گروه کالایی است.