بحران ریزتراشه در خودروسازی

به گزارش صنعت ماشین،  طبق گزارش موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، خودروسازی کشورمان از دو منظر با این پدیده دچار ضرر خواهد شد اول اینکه افزایش تقاضای جهانی بر تامین تراشه برای تولید داخل از محل واردات اثرگذار است. دوم آنکه، با تغییر الگوی تولید تراشه‌ها برای خودروهای جدید، تولید محصولات بنزینی ایران دچار چالش می‌شود.

بحران ریزتراشه‌های الکترونیکی به ایران رسید و پیش‌بینی می‌شود این بحران پیامدهای ناگواری برای صنعت خودروی ایران به همراه داشته باشد. اوایل سال گذشته یکی از شرکت‌های خودروساز کشور در گزارشی پیش‌بینی کرده بود که کمبود ریزتراشه و رشد قیمت جهانی آن به دلیل تقاضای زیاد، صنعت خودروی ایران را متاثر از خود خواهد کرد و توصیه‌هایی مبنی بر پیشگیری از وقوع بحرانی در این زمینه داده بود. حالا اما موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی در گزارشی به پیامدهای این بحران جهانی بر صنعت خودروی ایران پرداخته است.

در مقدمه این گزارش آمده است که پس از شیوع ویروس کرونا، جهان با مشکل کمبود تراشه‌ها که نقشی مهم در صنایع خودرو و گوشی‌های موبایل و هر وسیله‌ای که به نوعی با قطعات الکترونیکی سروکار دارد، روبرو شد. در سال ۲۰۲۲ این مشکل وخامت پیدا کرد و تبدیل به یک بحران در سطح جهانی شد؛ به گونه‌ای که نه‌تنها خودروسازان داخلی بلکه خودروسازان بزرگ دنیا نیز از این حیث دچار مشکلات فراوان شدند و امر تولید با اختلال مواجه شد. ضمن اینکه تعداد بسیاری از خودروها به سبب نبود همین قطعات حیاتی ناقص ماندند.

در ادامه این گزارش آمده که انــواع تراشه‌های نیمه‌رسانا (ریزپردازنده‌های نیمه‌هادی) قطعــاتی با اهمیت فراوان هسـتند کـه طی مدت شیوع ویروس کرونا و از سـال گذشـته، تولیـد آن‌ها با بحران مواجه و تبدیل به گلوگاهــی بزرگ در صنعــت خــودروی ایران و البته خودروسازان و سایر صنایع بزرگ جهان شد. سـاخت داخـل این قطعات محدود و تامین آن‌هـا وابسـتگی بالایی بـه واردات دارد و همین موضوع سبب شد کمبود این تراشه‌ها در دنیا مضاف بر موضوع تامین آن‌ها در ایران به‌واسطه تحریم‌ها شود و صنعت خودروی کشور را با مشکلات بسیار مواجه کند و زمینه‌ساز تولید خودروهای ناقص شود. اما در این گزارش علت بحران جهانی کمبود نیمه‌رساناها، ترکیبی از وقایع مختلف عنوان شده است که کرونا می‌تواند دلیل اصلی و مهمی در این زمینه باشد. دلیل دیگر کمبود نیمه‌رساناها البته جنگ تجاری چین و ایالات متحده و تغییرات تولید در تایوان نسبت داده شده است.

بحران در صنعت خودروی ایران

اما همانطور که پیش‌بینی می‌شد بحران ریزتراشه‌ها به ایران رسیده است. در گزارش مذکور در این زمینه تاکید شده که یکی از مسائل اساسی صنعت خودروی ایران چالش‌های موجود در زنجیره تامین آن است که آثار محدویت‌های ناشی از بحران تراشه را در سطح جهانی در کشور تشدید می‌کند. در ادامه نیز عنوان شده که قطعا وجود زنجیره تامین کارآمدتر برای فراهم کردن تراشه‌های مورد نیاز صنعت خودروی ایران می‌توانست فشار موجود در این زمینه را کاهش دهد. در این گزارش آمده که متاسفانه تعدد بنگاه‌های کوچک، فقدان نظام رتبه‌بندی و اجرایی نشدن نظام تیرینگ موجب شده است تامین‌کنندگان کشور تاکنون موفق به دستیابی به رده جهانی نشوند.

همچنین نوع قراردادهای خودروسازان با تامین‌کنندگان و عدم‌توجه به کارهای بلندمدت و به‌طور خاص طراحی محصول؛ عدم ارتباط ساختاریافته و رقابت‌پذیر با زنجیره جهانی تامین و فروش و موقتی بودن روابط، پایین بودن تیراژهای تولیدی و فقدان صرفه مقیاس از مهم‌ترین علل عدم ورود تامین‌کنندگان به حوزه‌های تحقیق و توسعه و طراحی محصول در کشور است. در ادامه این گزارش آمده که در این میان تامین اقلامی نظیر تراشه‌های نیمه‌رسانا که در تولید سیستم‌های برقی خودروها کاربرد دارند، به دلیل بحران اخیر در سطح جهانی با چالش‌های بیشتر مواجه است. گزارش موسسه پژوهش‌ها بر این نکته تاکید دارد که میزان توان ساخت داخل این قطعات در کشور ناچیز و تامین آنها وابستگی بالایی به واردات دارد. افزایش قیمت‌های جهانی، تعطیلی موقت برخی از خطوط تولیدی، کاهش تولید ناشی از کمبود دسترسی به تراشه‌ها و عدم توانایی در پاسخگویی به تقاضای مشتریان از مهم‌ترین پیامدهای این بحران به شمار می‌روند که چالش‌های زیادی را برای شرکت‌های خودروسازی ایرانی نیز به وجود آورده است. در این گزارش با تاکید بر اینکه بحران جهانی دسترسی به تراشه‌های نیمه‌رسانا حالا دامن شرکت‌های ایرانی را گرفته و مشکلات قبلی مرتبط با ضعف‌های موجود در زنجیره تامین داخلی و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی را تشدید کرده، اضافه شده که این بحران در شرایط کنونی موجب مختل شدن برنامه تولید خودروسازان و افزایش شمار خودروهای ناقص در پارکینگ‌ها شده است.

بازوی پژوهشی وزارت صمت اضافه کرده که ایران از دو جهت در بحران کمبود ریزتراشه‌ها با ضرر و زیان مواجه خواهد شد: اول افزایش تقاضای کلی نیمه‌رسانا‌ها در اثر تولید خودروهای الکتریکی و دوم نیاز خودروهای الکتریکی به تراشه‌های نیمه‌رسانا متفاوت از آنچه خودروهای بنزینی معمول نیاز دارند، سبب خواهد شد که سطح تقاضای کلی نیمه‌رساناها افزایش داشته باشد و از طرف دیگر، کارخانجات تولید تراشه‌های نیمه‌رسانا برنامه‌های تولیدی خود را به سمت تولید مدل‌های جدید نیمه‌رسانا برای مصارف خودروهای الکتریکی تغییر دهند. با این تغییر تکنولوژیک دیگر عمده تراشه‌های متداول در تولید خودروهای بنزینی  منسوخ شده و جای خود را به تولید نسل جدیدی از تراشه‌ها خواهند داد.

موسسه پژوهش‌های بازرگانی تاکید دارد که این موضوع حاوی نکته مهمی برای سیاستگذاران صنعتی و فعالان این حوزه در کشور است؛ چرا که، صنعت خودروی ایران می‌تواند از هر دو جهت متضرر شود. اول آنکه، افزایش تقاضا موجب کمبود تراشه‌های نیمه‌رسانا در بازار جهانی خواهد شد که بر تامین تراشه برای تولید داخل از محل واردات اثرگذار است. دوم آنکه، با تغییر الگوی تولید تراشه‌ها برای استفاده در خودروهای جدید کمبود تراشه‌های خودروهای بنزینی صنعت خودروی ایران محدودیت‌های بیشتری را ایجاد می‌کند. در ادامه این گزارش اما راهکارهایی برای مقابله با بحران ریزتراشه‌ها در ایران عنوان شده که از جمله آن‌ها توانمندی قطعه‌سازان، به‌کارگیری شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه و همچنین همکاری‌های فناورانه جهت دستیابی به همپایی و کم کردن فاصله با کشورهای پیشرفته‌تر است.