بررسی مزایا و معایب سامانه فروش یکپارچه خودرو

به گزارش صنعت ماشین، نتایج اولین دوره تخصیص خودرو از طریق سامانه یکپارچه روز گذشته اعلام شد. هر چند قرار بر اعلام نتایج قرعه‌کشی در روز سه‌شنبه بود اما وزارت صمت اعلام کرد به دلیل طولانی شدن روند استعلامات، اسامی با تاخیر در سامانه قرار خواهند گرفت. اولین قرعه‌کشی از طریق سامانه یکپارچه در شرکت سایپا روز سه‌شنبه همراه با نهادهای نظارتی و نمایندگانی از شرکت‌های خصوصی و نیمه‌دولتی برگزار شد. این در شرایطی است که به گفته برخی از منابع آگاه، مرحله دوم قرعه‌کشی در شرکت ایران‌خودرو و با حضور تمامی شرکت‌های خودروساز خصوصی و نیمه‌دولتی و نهادهای نظارتی برگزار خواهد شد.
۲۷ اردیبهشت‌ماه اولین دوره ثبت‌نام در سامانه جدید قرعه‌کشی خودرو آغاز شد و تا یک هفته یعنی سوم خردادماه ادامه داشت. پس از پایان مهلت ثبت‌نام اعلام شد قرعه‌کشی نهم خردادماه انجام و اسامی منتخبان ۹ صبح دهم خردادماه اعلام می‌شود. همان‌طور که عنوان شد نتایج قرعه‌کشی روز سه‌شنبه منتشر نشد و وزارت صمت علت این امر را «انجام استعلامات و صحت‌‌‌سنجی روندها به‌‌‌ منظور تخصیص دقیق و عادلانه خودرو توسط سازمان حمایت از مصرف‌کننده به متقاضیان» اعلام کرد. در سامانه یکپارچه قرعه‌کشی خودرو چهار میلیون و ۱۵۷‌هزار و سیصد و پنجاه و دو نفر متقاضی خرید خودرو ثبت‌‌‌نام کردند که از این تعداد سه‌میلیون و ۸۷۸‌هزار و ۳۰۰نفر در طرح عادی و ۲۹۷‌هزار و ۵۱ نفر نیز در طرح حمایت از خانواده و جوانی ثبت‌‌‌نام کردند. ‌‌‌

مجموع ظرفیت در‌نظر‌گرفته‌‌‌شده در خودروهای عرضه‌‌‌شده توسط خودروسازان در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو برای این دوره ۱۷۶‌هزار و ۹۱۱ دستگاه بود که در طرح فروش فوری، فروش فوق‌‌‌العاده، طرح جوانی جمعیت، فروش‌های کمتر از یک سال و مشارکت در تولید ارائه شد.  اما با در نظر گرفتن عرضه ۱۷۷‌‌‌هزاردستگاهی، میزان خودروهای عرضه‌‌‌شده در نخستین طرح فروش یکپارچه، کمتر از وعده وزارت صمت بود، چرا که پیش از این معاون وزیر صمت اعلام کرده در هر طرح فروش، ۲۰۰ تا ۳۰۰‌‌‌هزار خودرو عرضه می‌شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد ۲۳‌‌‌هزار دستگاه خودروی کمتر در طرح فروش نخست عرضه شده است. نکته بعدی در طرح فروش اینکه تاریخ مشخصی در مورد اجرای مرحله دوم ثبت‌نام و قرعه‌کشی از طریق سامانه تخصیص خودرو اعلام نشده. این در شرایطی است که مدیرکل صنایع خودرویی وزارت صمت سه‌شنبه تاکید کرد که ممکن است مرحله دوم اواخر خردادماه باشد. به این ترتیب هنوز ترتیب ثبت‌نام‌ها و عرضه خودرو از طریق این سامانه مشخص نیست.

پیش از این قرعه‌کشی خودرو هر شش ماه یک‌بار و بعد از آن نیز به‌طور فصلی برگزار می‌شد، حال آنکه هنوز به ‌طور رسمی روند ثبت‌نام مشخص نشده است. اما همان‌طور که عنوان شد در طرح موردنظر بیش از چهار میلیون و ۱۷۵‌‌‌هزار نفر ثبت‌‌‌نام کرده‌‌‌اند، که در مقایسه با طرح‌‌‌های قبلی که توسط خودروسازان اجرا می‌شد، افراد کمتری ثبت‌نام کرده‌اند که این مساله نشان داد شانس برنده شدن ثبت‌‌‌نام‌‌‌کنندگان بسیار بالا رفته است. همچنین در این مرحله ثبت‌نام برای خودرو مشخصی نبود و خودروسازان تمامی محصولات خود را عرضه کردند.

آنچه مشخص است در طرح‌های قبلی حدود شش‌‌‌میلیون نفر برای کمتر از ۲۰‌‌‌هزار دستگاه خودرو ثبت‌‌‌نام می‌‌‌کردند، بنابراین شانس برنده شدن بسیار پایین و برای این آمار، یک به ۳۰۰ بود. حالا اما با توجه به تقاضای بالغ بر چهار‌‌‌میلیون‌‌‌نفری و عرضه ۱۷۷‌‌‌هزاردستگاهی، شانس برنده شدن در طرح‌‌‌های فروش خودرو یک به ۲۳ شده است. این البته در حالی است که بناست نصف خودروهای عرضه‌‌‌شده در قالب فروش یکپارچه اخیر، در قالب طرح جوانی جمعیت، به مادران دارای دو فرزند و بیشتر (که تاریخ تولد فرزند دوم به بعد آنها نوزدهم آبان ۱۴۰۰ به بعد است) اختصاص یابد. بنابراین برای محاسبه شانس ثبت‌‌‌نام‌‌‌کنندگان عادی، باید نصف خودروهای عرضه‌‌‌شده را ملاک قرار داد. پیش از این نیز در گزارش روز سه‌شنبه یادآور شدیم شانس مادران دارای دو فرزند برای برنده شدن در طرح‌‌‌های فروش خودروسازان بسیار بالاتر از افراد عادی است؛ به‌طوری که با توجه به ثبت تقاضای ۱۴۵‌‌‌هزارنفری در قالب طرح جوانی جمعیت و لحاظ کردن نصف ظرفیت فروش (۸۸‌‌‌هزار و ۵۰۰ دستگاه)، شانس هر مادر شرکت‌کننده برای برنده شدن، یک به ۶/ ۱ است. این در حالی است که با در نظر گرفتن سه میلیون و ۸۰۰‌‌‌هزار تقاضای دیگر، شانس برنده شدن افراد عادی در طرح اخیر فروش، یک به ۴۴ خواهد بود.

شفافیت در ثبت‌نام خودرو

همان‌طور که عنوان شد در این مرحله از ثبت‌نام خودرو که متولی آن وزارت صمت بود، متقاضیان کمتری ثبت‌نام کردند؛ به ‌طوری که پیش از این در فروش خودروسازان بیش از ۶ میلیون نفر شرکت می‌کردند، حال آنکه در اولین مرحله از تخصیص خودرو توسط سامانه یکپارچه بیش از چهار میلیون نفر حضور داشته‌اند که بیشتر نیز در فروش فوق‌العاده شرکت کردند. سوالی که مطرح می‌شود در باب تفاوت شرکت‌کنندگان در طرح فروش خودروسازان و سامانه یکپارچه است. اینکه چرا این‌بار با وجود ظرفیت بالای ثبت‌نام، متقاضیان کمتری برای خرید خودرو اقدام کرده‌اند؟ در این زمینه برخی از مسوولان صنعتی کشور به اظهارات خود در باب شفافیت ثبت‌نام‌ها استناد می‌کنند و اینکه بسیاری از ظرفیت‌های ثبت‌نامی پیش از این توسط خودروسازان پر می‌شد و بدون قرعه‌کشی نیز افراد ثبت‌نام‌کننده حائز تحویل خودرو می‌شدند. در این زمینه می‌توان به حواله‌هایی استناد کرد که توسط دلالان در برخی از سایت‌های معامله خودرو، به فروش می‌رسد. دلالان این حواله‌ها را مربوط به مراکز فروش برخی خودروسازان عنوان می‌کنند. بنابراین می‌توان گفت ممکن است هدف‌گذاری وزارت صمت برای ایجاد شفافیت در فروش موثر واقع شده است. در این بین هر چند وزارت صمت مسیر دلالی و عرضه خودرو از مسیر فرعی را مسدود کرده، اما با طرح جوانی جمعیت، مسیر فرعی دیگری را برای ورود خودرو به بازار گشوده است. در این زمینه یک فعال بازار به «دنیای ‌اقتصاد» می‌گوید که طرح موردنظر بسیاری از واسطه‌گران را راهی استان‌های محروم کشور کرده تا با پرداخت پول ناچیزی، سودهای هنگفتی در بازار خودرو به دست آورند.