رکورد سالانه رکود خودرو

 شامخ وسایل نقلیه و قطعات وابسته‏‏‌ در آذرماه حاکی از آن است که ماه پایانی پاییز رکودی‏‏‌ترین ماه خودروسازان طی یک سال گذشته بوده است و شامخ کل گروه خودرو در این ماه به کف یکساله خود رسیده است. همچنین شامخ آذرماه نشان می‌دهد فعالان حوزه وسایل نقلیه و قطعات وابسته، امید یا اطمینانی نسبت به بهبود وضعیت کنونی (در ماه آتی) ندارند. به شکلی که فاکتور «انتظارات تولید در ماه آینده» در کمترین حد بعد از اسفندماه سال گذشته قرار دارد.

روند رکود خودرو از اردیبهشت‌‌‌ماه امسال آغاز شد و در شهریورماه به پایین‌‌‌ترین حد خود بعد از مهرماه سال گذشته رسید؛ با‌‌‌ این‌‌‌حال مهر‌‌‌ماه ۱۴۰۳ با عبور از مرز ۵۰، نقطه پایانی بر این مسیر رکودی بود. در آبان شامخ کل گروه خودرو گرچه همچنان بالای مرز ۵۰ بود اما همچنان در مرز رکود ایستاد. شامخ آذر اما نشان می‌دهد روند بهبودی که ایجاد شده بسیار کوتاه‌مدت بود و این صنعت در نهمین ماه از سال در رکودی‌‌‌ترین وضعیت خود طی یک سال گذشته قرار گرفته است. بر این اساس شامخ کل گروه خودرو در آذرماه روی ۴۰.۸ واحد ایستاده و افت ۱۰.۲ واحدی را نسبت به آبان ماه نشان می‌دهد.

همچنین در این ماه پنج فاکتور شامخ یعنی میزان تولید محصولات، سرعت انجام و تحویل سفارش، میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، مصرف حامل‌‌‌های انرژی و میزان فروش محصولات نیز به کف یکساله خود رسیده‌‌‌اند. علاوه بر این فاکتور قیمت خرید مواد اولیه در سقف یکساله خود قرار گرفته است.

این در شرایطی است که در نیمه نخست سال با توجه به عدم‌تخصیص ارز، تعطیلی‌‌‌های مکرر، فریز قیمتی، قطعی مکرر برق و... کاهش شاخص‌‌‌های خودرویی تا حدی قابل انتظار بود؛ اما همواره نیمه دوم سال زمان بهتری برای تولید بوده است. با وجود این گویا نیمه دوم سال نسبت به نیم‌‌‌سال اول نیز شرایط خودروسازی‌‌‌ها  بهتر نشده است.

علاوه بر این بعد از ۱۸ ماه فریز قیمتی انتظار می‌‌‌رفت که اعلام قیمت‌های جدید در ۲۸ آبان ماه، شامخ ماه آذر را به کلی رو به بهبود ببرد اما در واقعیت حذف ارز نیمایی اثر این رشد قیمت را برای خودروسازان از بین برد. در واقع خودروسازان امیدوار بودند به واسطه اصلاح قیمت میانگین ۳۰‌‌‌‌‌‌درصدی، تولید را در نیمه دوم امسال افزایش دهند. اما حالا رشد هزینه تمام‌شده آنها به واسطه واقعی شدن نرخ ارز در کنار همه مزایایی که می‌تواند برای صنعت و بازار خودرو داشته باشد، مشکلات خودروسازان را ادامه‌‌‌دار کرده و شرایط را برای آنها سخت‌‌‌تر کرده است.

همچنین شامخ آذر نشان می‌دهد که خودروسازان شدیدا تحت‌تاثیر تورم بوده و افزایش نرخ ارز در این ماه آنها را در تامین مواد اولیه دچار مشکل کرده به طوری که شاخص قیمت خرید مواد اولیه در بیشترین میزان خود در یک سال گذشته قرار گرفته است.

اتاق بازرگانی ایران، به ‌‌‌‌‌‌‌‌‌عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخص‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافته است. درحال‌‌‌‌‌‌‌‌‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص بر اساس پایش پرسش‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعت و خدمات ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»

افت و خیز شامخ

از بین 13 شاخصی که در شامخ آذرماه خودرو مورد بررسی قرار گرفته 10 فاکتور با افت و دو فاکتور با رشد همراه بوده است و همچنین یک شاخص تقریبا ثابت باقی مانده است.

بیشترین افت در شامخ آذر خودرو مربوط به فاکتور «مصرف حامل‌‌‌های انرژی» است. این فاکتور که در آبان ماه روی رقم 47.2 واحد ایستاده بود در آذر با 13.7 واحد کاهش به 33.5 واحد رسید که به خوبی نشان می‌دهد خودروسازان و قطعه‌‌‌سازان در ماه مذکور تا چه اندازه تحت‌تاثیر قطعی‌‌‌های مکرر برق قرار داشته‌‌‌اند. موضوعی که انتظار می‌رود با سردتر شدن هوا و افزایش استفاده از گاز در سطح کشور شدیدتر هم شود.  علاوه بر این فاکتور «میزان تولید محصولات» نیز با افت قابل‌توجهی همراه بوده است. این در شرایطی است که طبق آمار منتشر شده در کدال (که از طرف خودروسازان در اختیار سازمان بورس قرار گرفته) تولید خودروی سواری در آذرماه نسبت به آبان رشد 14 درصدی داشته است. بنابراین احتمال دارد کاهش تولیدی که در شامخ از آن یاد شده، مربوط به تولید قطعات یا خودروهای تجاری باشد.

همچنین شاخص «میزان فروش محصولات» نیز در شامخ ماه پایانی پاییز با افت همراه بوده است. به طوری که این فاکتور که در آبان ماه 49.4 واحد بود در آذر به 39.8 واحد رسیده تا افت 9.6 واحدی را ثبت کند که این موضوع نشان از سرعت گرفتن روند بدتر شدن وضعیت فروش دارد. علاوه بر این خودروسازان در آذر سفارش‌‌‌های کمتری را نیز دریافت کرده‌‌‌اند. فاکتور «میزان سفارش‌‌‌های جدید» در آذر 48.2 واحد ثبت شده، این در شرایطی است که این رقم در آبان ماه 55.7 واحد بود. البته با توجه به اینکه در آذرماه هیچ طرح فروشی از طرف خودروسازان گذاشته نشد، افت فاکتور سفارش جدید برای خودروسازان در آذر قابل انتظار بود اما با توجه به افت شدید این شاخص به نظر می‌رسد فروش قطعه‌‌‌سازان نیز با کاهش همراه بوده است. فاکتور «موجودی مواد اولیه» نیز به خوبی این ادعا را تایید می‌کند. این شاخص با ثبت کاهش 5.8 واحدی از 47.8 واحد در آبان به 42 واحد رسیده است که نشان می‌دهد خودروسازان، قطعات کمتری را خریداری کرده‌‌‌اند.

اما خودروسازان همین میزان محدود فروش خود را نیز با سرعت بسیار کمی تحویل داده‌‌‌اند. به طوری که فاکتور «سرعت انجام و تحویل سفارش» که در آبان 45.9 واحد بود در نهمین ماه از سال با کاهش قابل‌توجه 9 واحدی به 36.9 واحد رسیده است که کمترین میزان این شاخص در یک سال گذشته است.

اما یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی که در شامخ خودرو مورد بررسی قرار می‌گیرد «انتظارات تولید در ماه آینده» است که به نوعی چشم‌‌‌انداز خودروسازان و قطعه‌‌‌سازان نسبت به آینده را نشان می‌دهد. این شاخص از 52.8 واحد در آبان به 42.4 واحد در آذر رسیده تا افت کم‌‌‌سابقه 10.4 واحدی را ثبت کرده و به پایین مرز 50 سقوط کند. در واقع رقم ۵۰ مرز مهمی در شامخ محسوب می‌شود. درواقع پایین‌‌‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌‌‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بالای ۵۰، از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.

حالا انتظارات تولید آینده خودروسازان زیر مرز 50 قرار گرفته تا ناامیدی آنها نسبت به آینده را نشان دهد. رقم ثبت‌شده برای این شاخص در شامخ آذر خودرو کمترین میزان بعد از اسفند ماه است. با توجه به اینکه در اسفند ماه خودروسازان به دلیل تعطیلات نوروزی انتظار زیادی برای تولید در فروردین ندارند، می‌توان تا حد زیادی از رقم ثبت‌شده در اسفند نیز صرف نظر کرد. با صرف نظر از رقم این فاکتور در اسفند، شاخص «انتظارات تولید آینده» نیز در آذر به کف یکساله خود می‌‌‌رسد.

«میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز از فاکتورهایی در شامخ آذر بود که افت قابل‌توجهی را ثبت کرده است. این شاخص 13.5 واحد کاهش را ثبت کرده و از 51.7 واحد در آبان به 38.2 واحد در آذر رسیده است. این افت در شرایطی است که فاکتور مذکور مرز 50 را هم رد کرده که نشان می‌دهد وضعیت آن رو به بدتر شدن رفته است.

اما «قیمت خرید مواد اولیه» یکی از دو فاکتوری در شامخ آذر است که با رشد همراه بوده است. این شاخص به بیشترین میزان خود در یک سال گذشته رسیده و رقم 82 واحد را ثبت کرده است. این در شرایطی است که این رقم در آبان ماه 74.1 واحد بود. بنابراین در مدت زمان یاد‌شده این شاخص با رشد 7.9 واحدی همراه بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد نرخ ارز و تورم موجود  تاثیر بسیار زیادی روی صنعت خودرو گذاشته است. این مساله می‌تواند یکی از علل افت شدید در دیگر فاکتورها به‌خصوص فاکتور «موجودی مواد اولیه» باشد.

طبق اظهار مدیران خودروساز «موجودی محصول نهایی در انبار» در آذرماه همچنان کاهشی بوده و از 41.4 واحد در آبان به 40 واحد در آذر رسیده است. البته این فاکتور به محصول نهایی در انبار می‌‌‌پردازد و اگر خودروی ناقصی در انبار وجود داشته باشد در این فاکتور ذکر نمی‌شود که با توجه به کمبود مواد اولیه‌‌‌ای که شامخ آذر آن را تایید می‌کند، احتمال تولید خودروهای ناقص به هیچ عنوان منتفی نیست.

دیگر فاکتوری که شامخ آذرماه نشان از رشد آن دارد نیز شاخص «قیمت محصولات تولید‌شده» است که از 55.2 واحد در آبان به 60 واحد در آذر رسیده و رشد 4.8 واحدی را ثبت کرده است. البته در آذر ماه هیچ رشد قیمتی برای محصولات خودروسازان اتفاق نیفتاد اما 28 آبان و دو روز مانده به شروع آذر بعد از 18 ماه فریز قیمتی قیمت‌های جدید خودروهای داخلی اعلام شد که حکایت از رشد میانگین 30 درصدی آنها داشت. از آنجا که این رشد قیمت در اواخر آبان رخ داد احتمالا تاثیر خود را روی شامخ آذر گذاشته است، کمااینکه در شامخ آبان ماه خبری از رشد این فاکتور نبود و حتی حدود 2 واحد نسبت به مهر کاهش داشت. بنابراین تاثیر آن روی شامخ آذر بوده است.

اما از بین 13 شاخص مورد بررسی یک مورد یعنی «میزان صادرات» تقریبا ثابت باقی مانده و افت تنها 0.6 واحدی داشته است. این شاخص آخرین فاکتوری است که در شامخ آذر آن را بررسی می‌‌‌کنیم. «میزان صادرات» در شامخ آبان 48.4 واحد بوده که این رقم در آذر به 47.8 واحد رسیده است. البته این فاکتور همچنان زیر مرز 50 است که نشان می‌دهد وضعیت همچنان رو به نزول است اما سرعت آن تقریبا ثابت مانده است.