حلقه زمانی خصوصی سازی؛ واگذاری خودروسازان صرفا روی کاغذ!

 اگرچه از سال‌ها قبل بر خصوصی سازیخودروسازان تاکید شده اما همواره واگذاری سهام تودلی به عنوان مقدمه‌ای برای واگذاری شرکت عنوان شده است. در تعریف سهام تودلی باید گفت که شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان به صورت مستقیم و غیرمستقیم سهام شرکت‌های مادر را خریده‌اند و به همین دلیل شرکت مادر همچنان در این سهام‌ها نقش دارد؛ این نحوه خرید سهام مانند یک کلافه پیچیده‌ای شده که طی سال‌های گذشته جلوی اقدامات توسعه محور را گرفته است.

حال در جدیدترین گزارش‌، ایران خودرو با صدور اطلاعیه‌ای در کدال -به تاریخ نهم دی ماه- تاکید کرده که قصد دارد بخشی از سهام تودلی خود را بفروشد؛ ایران خودرو در این اطلاعیه اعلام کرده است که «با توجه به مفاد ماده 28 دستورالعمل حاکمیت شرکتی، شرکت‌های گسترش سرمایه‌گذاری ایران‌خودرو و سرمایه گذاری سمند در نظر دارند معادل 13.96 درصد سهام شرکت ایران‌خودرو را به صورت تجمیعی (بلوکی) به اشخاص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط با رعایت ضوابط و مقررات مربوطه واگذار نمایند. متقاضیان می‌توانند برای اعلام آمادگی خرید و تکمیل فرم‌های مربوطه، از تاریخ انتشار این آگهی به مدت پانزده روز به معاونت اقتصادی گروه صنعتی ایران‌خودرو واقع در کیلومتر 14 جاده مخصوص کرج، شرکت ایران خودرو مراجعه نمایند.

حائز توجه: شرایط ویژه عرضه و واگذاری سهام ایران‌خودرو، پس از تکمیل فرآیند قانونی از طریق سازمان بورس و اوراق بهادار به اطلاع عموم خواهد رسید. واگذاری سهام مذکور پس از احراز صلاحیت و اهلیت لازم توسط مراجع قانونی، انجام خواهد شد. این آگهی هیچ‌گونه حق و ادعایی را برای متقاضیان ایجاد نمی‌نماید. ارائه فرم‌ها صرفاً از طریق روش تعریف شده در این آگهی صورت می‌پذیرد.»

واگذاری بلاتکلیف!

نکته قابل توجه آنکه اگرچه ایران خودرو چند وقت یک بار اقدام به صدور اطلاعیه‌ای برای فروش شرکت‌ها و سهام‌های زیرمجموعه خود می‌کند اما آنچه که تاکنون رخ داده خلاف این اطلاعیه‌ها بوده است. طی سال‌های گذشته صرفاً روی کاغذ و پشت تریبون اعلام شده که شرکت‌های خودروساز باید واگذار شوند اما در عمل جز انتشار چند اطلاعیه و مصاحبه در خصوص واگذاری سهام‌های مذکور، اتفاق دیگری نیفتاده است.

چه بسا که طبق فرمان رئیس جمهور شهید باید تا شهریور ماه سال 1401 وضعیت واگذاری خودروسازان به بخش خصوصی تعیین تکلیف می‌شد اما این فرمان نیز مانند برنامه دولت‌های پیشین صرفاً روی کاغذ ماند.

عدم اراده دولت‌ها برای واگذاری شرکت‌های زیانده خودروساز در حالیست که طبق گزارش‌های قبلی 3 شرکت ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو زیان انباشته‌ای بالغ بر 208 هزار و 340 میلیارد و 558 میلیون تومان دارند که البته این زیان صرفاً مربوط به شرکت‌های مادر بوده و اگر قرار باشد زیان شرکت‌ها زیرمجموعه نیز حساب شود قطعاً رقم بسیار بالاتر خواهد رفت.

از سویی دیگر نیز با توجه به اینکه شرکت‌های خودروساز روزانه در حال زیاندهی هستند مجبور به استفاده از وام‌ها و اعتبارات دولتی هستند که همین امر نیز در نهایت منجر به بدهی خودروسازان هم به بانک‌ها هم به قطعه سازان شده است.

نکته دیگر آنکه به دلیل قیمت گذاری دستوری خودرو و البته عدم شفافیت مالی، قاعدتاً بخش خصوصی تمایلی به خرید سهام خودروسازان نخواهد داشت زیرا در حال حاضر که شرکت‌ها با انواع و اقسام یارانه‌ها و حمایت‌های دولتی پشتیبانی می‌شوند این حجم از زیان را بر جای گذاشته‌اند حال اگر قرار باشد با همین شرایط شرکت در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد، قطعاً نتایجی بهتر از نتایج فعلی به دست نخواهد آمد.

با این شرایط قطعاً اگر اراده‌ای از سوی متولیان نباشد نه تنها بخش خصوصی واقعی برای خرید سهام خودروسازان پیش قدم نمی‌شود بلکه واگذاری خودروسازان در یک حلقه زمانی گرفتار می‌شود؛ چه بسا که طی سال‌های گذشته این اتفاق افتاده و دولتمردان صرفاً در دوره‌ای که مسئولیت داشته باشند تاکید کرده‌اند که سهام خودروسازان باید واگذار شود و پس از کنار رفتن از مسئولیت، پرونده جدیدی برای واگذاری باز شده و این فرایند به همین شکل ادامه یافته است.

موضوع دیگر آنکه دو خودروساز بزرگ کشور در حالی طی سال‌های گذشته به خصوص دهه 80 اقدام به احداث سایت‌های تولیدی در شهرستان‌های کشور کردند که به اعتقاد برخی کارشناسان و حتی فعالان صنعت خودرو، ساخت تعدادی از این سایت‌ها صرفه اقتصادی نداشته و بیشتر سیاسی بوده است‌.

در حال حاضر در مجموع ایران خودرو و سایپا 7 سایت در شهرستان‌ها دارند که 5 سایت مشهد، تبریز، بابل، شیراز و کرمانشاه متعلق به ایران خودرو و دو سایت ساوه و کاشان متعلق به سایپا است.

ایران خودرو چندی پیش اقدام به عرضه سهام و برگزاری مزایده برای فروش دو سایت کرمانشاه و بابل کرد اما با توجه به اینکه سایت‌ها بیشتر جنبه سیاسی دارند، این مزایده به نتیجه خاصی نرسید.

نکته مهم در این رابطه آن است که وقتی سایت شهرستانها که در حال حاضر با کمترین ظرفیت در حال فعالیت هستند به فروش نمی‌رود چگونه ممکن است سهام‌های تودلی بدون مقاومت به فروش رسد؟

اینجاست که نیاز به یک اراده مستقل و مستحکم برای واگذاری خودروسازان بیش از پیش خودنمایی می‌کند؛ به این معنا که تا وقتی اراده‌ای برای شکست مقاومت مدیران چه در شرکت‌های مادر چه در زیرمجموعه‌ها وجود نداشته باشد واگذاری خودروسازان به سرمنزل مقصود نخواهد رسید و مانند سالهای قبل در یک حلقه زمانی گرفتار خواهیم شد.