تردید مدیران در رالی تولید خودروی برقی

به گزارش صنعت ماشین،  شرکت تویوتا اعلام کرد که در استراتژی تولید خودروهای الکتریکی تجدید نظر خواهد کرد تا بتواند در این بازار رو به رشد، رقابت بهتری داشته باشد. این شرکت همچنین، بعضی از پروژه‌های فعلی خود در این زمینه را متوقف کرده است. این طرح پیشنهادی با سرمایه‌‌ای بالغ بر ۳۸ میلیارد دلار، اگر اجرا شود، تحولی بزرگ در این شرکت خودروسازی ژاپنی ایجاد خواهد کرد. مدیرعامل شرکت، آکیو تویود(Akio Toyoda) ا قبلا گفته بود که هرگز تولید خودروهای بنزینی را کنار نخواهند گذاشت چرا که بخش اعظمی از مشتریان، گرایشی به خودروهای الکتریکی ندارند و نخواهند داشت. آیا سایر خودروسازان با او هم‌‌نظرند؟ خودروهای الکتریکی چه آینده‌‌ای را برای مردم رقم خواهند زد؟

تقریبا روزی نیست که در اخبار صنعت خودرو، نام خودروهای الکتریکی به چشم نخورد. از وقتی تسلا و مدیرعامل جنجالی‌‌اش «ایلان ماسک» وارد این صنعت شدند، غول‌‌های خودروسازی از بی‌‌ام-دبلیو تا فورد، احساس کردند که آینده تا حد زیادی به خودروهای الکتریکی گره خورده و برای ماندن در عرصه رقابت، باید آستین‌‌ها را بالا بزنند. از تویوتا گرفته تا آئودی، همگی استراتژی‌‌هایی در این رابطه تعیین کردند. بعضی از شرکت‌‌ها قصد دارند در آینده، «تماما الکتریکی»  شوند و برخی دیگر، گفته‌‌اند که تولید این خودروها را گسترش خواهند داد. «مری بارا»  مدیرعامل جنرال موتورز اخیرا در مصاحبه‌‌ای با واشنگتن پست گفته که شرکتش تا سال 2025، مبلغ 35 میلیارد دلار برای گسترش خط تولید خودروهای الکتریکی سرمایه‌‌گذاری خواهد کرد. او گفته تا اواسط دهه جاری، فروش خودروهای الکتریکی جنرال موتورز از تسلا بیشتر خواهد بود.

اوایل ماه پیش، «اولیور بلوم»  مدیرعامل جدید فولکس واگن گفت که گذار شرکتش به عرصه خودروهای الکتریکی، سرعت خواهد گرفت اما باید «ریتم»  مناسب را پیدا کند. چند روز پیش نیز رویترز به نقل از «لوکا د مئو»،  مدیرعامل رنو نوشت: «من دارم شرکت را به آن سمت می‌‌برم اما آیا در آینده، تمام خودروها  الکتریکی خواهند شد؟ تصمیم با بازار و مشتری‌‌هاست.» او ابتدای امسال گفته بود که شرکتش از سال 2030، فقط خودروهای الکتریکی تولید خواهد کرد. «آکیو تویودا»، مدیرعامل تویوتا نیز گفته که شرکتش، استراتژی بلندمدتی برای سرمایه‌‌گذاری در خودروهای الکتریکی و «نیمه الکتریکی»  دارد اما معتقد است اگر تمام خودروهای یک شرکت، الکتریکی شوند و هیچ خودروی بنزین‌‌سوزی تولید نشود، رضایت همه مشتری‌‌ها جلب نخواهد شد و بخشی از آنها برای همیشه از دست خواهند رفت.

او همچنین گفته که تولید و به‌کارگیری گسترده این ماشین‌‌ها، چالش‌‌های فراوانی به همراه دارد، از جمله کمبود مواد باتری‌‌سازی و زیرساخت‌‌های شارژ خودرو. همان‌طور که پیداست، رد پای «ماشین‌‌های برقی»  در همه جا دیده می‌شود، از آمریکا تا آسیا، از آلمان تا چین و حتی در شرکت‌‌های خودروسازی لوکس. اما هدف از الکتریکی شدن خودروها چیست؟ آیا می‌توان آینده‌‌ای را تصور کرد که همه مردم سوار ماشین‌‌های برقی باشند و به جای پمپ بنزین‌‌ها، ایستگاه‌های شارژ در سراسر شهرها برپا شده باشند؟ پیش‌‌بینی‌‌اش حتی برای مدیران این شرکت‌‌ها هم سخت است.

وقتی صحبت از خودروهای الکتریکی است، نخستین چیزی که به ذهن می‌‌رسد، هوای پاک است. علت اصلی گرایش به این خودروها، کاهش تولید و انتشار دی اکسیدکربن است. اما حمل و نقل از دیرباز با آلودگی همراه بوده. حتی قبل از تولید نخستین خودرو. در قرن 19 که مردم با کالسکه و اسب رفت و آمد می‌کردند، آلودگی هوا وجود نداشت اما زمین به‌شدت آلوده بود. هر جا که پا می‌‌گذاشتی، کود اسب بود. انباشت کود که هم سمی بود و هم بدبو، باعث جمع شدن مگس و شیوع بیماری‌های مختلف می‌شد. با روی کار آمدن موتورهای اشتعالی در اوایل قرن 20، آلودگی کودی به مرور از بین رفت و اسب‌‌ها جای خود را به خودروها دادند؛ خودروهایی که گازهای گلخانه‌‌ای تولید می‌کردند.

بیش از یک قرن، بازار در انحصار این خودروها بود. اما آلودگی هوا، گرمایش زمین و تغییرات آب و هوایی باعث شد دولت‌ها و سازمان‌ها به فکر چاره بیفتند. حالا هر کس به شیوه خاص خودش، تلاش می‌کند که سهمی در کاهش رد پای کربن داشته باشد. راه‌حل شرکت‌‌های خودروسازی نیز، واضح است: تولید خودروهای برقی که ظاهرا دوستدار محیط زیستند. طبق گزارش وب‌سایت «انرژی سیوینگ تراست»(Energy Saving Trust)،  دو مزیت اصلی این خودروها عبارتند از هزینه‌های سرویس و تعمیرات کمتر و بهای شارژ کمتر نسبت به خودروهای بنزینی و دیزلی. تعداد قطعات مکانیکی در خودروهای الکتریکی کمتر است. به‌علاوه، در برخی شهرها مزایای خاصی برای دارندگان این خودروها در نظر گرفته شده، از جمله عدم پرداخت عوارض و پارکینگ مجانی.

با این حساب، هیچ مشکلی وجود ندارد و تجسم آینده‌‌ای تمام‌‌الکتریکی، آنقدرها هم دور از ذهن نیست. آینده‌‌ای با هوای پاک و عاری از دود و غبار. اما ماجرا به این سادگی نیست. روی‌‌آوری به این خودروها، چالش‌‌های متعددی هم برای مشتریان و هم برای شرکت‌‌های خودروسازی به همراه دارد. نیویورک تایمز در گزارشی که هفته پیش منتشر شد، از شک و تردیدهای جدیدی در رابطه با این خودروها پرده برداشت. در این گزارش آمده: «گرچه این خودروها به عنوان دوستدار محیط زیست به بازار معرفی شده‌‌اند اما برخی معتقدند که هرچند مصرف این خودروها هوا را آلوده نمی‌کند اما تولید و دفع ضایعات آنها، به‌ویژه باتری‌‌هایشان، رد پای کربن بیشتری نسبت به خودروهای بنزینی/ گازوئیلی ایجاد می‌کند.

به‌علاوه، این خودروها برای تولید برق، وابسته به زغال‌‌سنگ هستند.» چند سازمان و دانشگاه، تحقیقاتی با این موضوع انجام داده‌‌اند: مقایسه میزان گاز گلخانه‌‌ای انتشار یافته از «تولید، استفاده و دفع ضایعات»  خودروهای الکتریکی در قیاس با سایر خودروها. خبر خوب این است که هرچند هنگام تولید این خودروها، گاز گلخانه‌‌ای بیشتری تولید می‌شود اما از آنجا که مصرف آن، هیچ آلودگی‌‌ای ایجاد نمی‌کند، آلودگی اولیه، همزمان با راندن ماشین و پس از گذشت یک تا دو سال، جبران می‌شود. هرچه بیشتر برانید، با سرعت بیشتری این آلودگی را جبران خواهید کرد. پس این به آن در. البته مدت زمان جبران، به نوع خودرو و میزان گاز گلخانه‌‌ای ناشی از تولید آن نیز بستگی دارد. هرچه استفاده کارخانه از انرژی‌‌های تجدیدپذیر، مثل انرژی خورشیدی یا باد، بیشتر باشد، انتشار گاز گلخانه‌‌ای در پروسه تولید خودرو، کمتر خواهد بود.

پس می‌توان این‌طور نتیجه‌‌گیری کرد که در پروسه تولید تا دفع ضایعات، رد پای کربن خودروهای الکتریکی، ابتدا بیشتر است اما در مرحله مصرف، به مرور زمان کم می‌شود. به‌علاوه، با پیشرفت تکنولوژی، این خودروها بیش از پیش، دوستدار محیط زیست خواهند بود. نیویورک تایمز در ادامه گزارش، به سایر چالش‌‌های این خودروها اشاره می‌کند، از جمله کاهش میزان اجزا و مواد لازم برای تولید باتری و یافتن منابع دیگر. به هر حال، مشکلات تولید و مصرف این خودروها در آینده رفع خواهند شد. همزمان با پاکسازی پروسه تولید باتری، افزایش طول عمر آن، و عدم وابستگی تولید الکتریسیته به زغال‌‌سنگ، بخشی از این مشکلات، به خاطره تبدیل خواهند شد.

راه‌حلی ناکافی

اما آیا رواج این خودروها کافی است؟ بعضی‌‌ها وقتی سوار بر خودروی الکتریکی خود می‌شوند، احساس غرور دارند چون حس می‌کنند وظیفه خود را در قبال محیط زیست، تمام و کمال انجام داده‌‌اند. شاید راه‌حل ساده‌‌ای به نظر برسد. کافی است خودروی بنزینی‌‌ات را بفروشی و یک الکتریکی‌‌اش را بخری. به هر حال اگر همه مردم دنیا همین حالا دست به کار شوند، معضل تغییرات آب و هوایی بالاخره حل خواهد شد. شاید به همین خاطر است که قانون‌‌گذاران در کالیفرنیا، گفته‌‌اند که تا سال 2035، تمام خودروهای فروشی در این ایالت، باید الکتریکی باشند چون مهم‌ترین منشأ تولید گازهای گلخانه‌‌ای در این منطقه، اگزوزها هستند. پس لابد راه‌حل، حذف اگزوزهاست! اما متاسفانه این‌طور نیست. به گزارش لس آنجلس تایمز، هرچند خودروهای الکتریکی اگزوز ندارند اما آنقدرها هم پاک نیستند.

گرچه در قیاس با خودروهای بنزینی، از ابتدای فرآیند تولید تا زمان اوراق، 50 درصد دی‌اکسیدکربن کمتری تولید می‌کنند اما با این حال، بسیار آلاینده هستند. معضلات، محدود به این بازه نیست. حتی در مرحله پیش از تولید نیز، مشکلاتی وجود دارد، از جمله تشدید رقابت میان شرکت‌‌ها برای استخراج منابع کمیاب از زمین برای باتری‌‌ها. این منابع در چین متمرکزند. این گزارش در ادامه نوشته: «ما در گذشته، وابسته به نفت خاورمیانه بودیم. آیا در حال ورود به آینده‌‌ای هستیم که برای سیستم حمل و نقلمان، وابسته به کشورهایی باشیم که با ارزش‌های ما همسو نیستند؟»  مشکل دیگر از نگاه نویسنده این مقاله، ظرفیت انرژی است. ماه گذشته، موج گرمای بی‌‌سابقه‌‌ای به کالیفرنیا هجوم آورد. از دارندگان خودروهای الکتریکی خواسته شد که در زمان اوج گرما، از شارژ خودروها بپرهیزند. این در حالی است که فقط 9/ 1درصد خودروهای این ایالت، الکتریکی هستند. اگر این رقم افزایش یابد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اگر تولید برق از منابع پاک، افزایش نیابد، امکان تامین انرژی خودروهای الکتریکی وجود نخواهد داشت و این خودروها برای انرژی، کماکان دست به دامن زغال‌سنگ و گاز طبیعی خواهند شد که این نهایتا منجر به تولید کربن خواهد شد.

«اندرو لی»،  سیاستمدار و عضو مجلس نمایندگان استرالیا نیز در مقاله‌‌ای، ضمن اشاره به جذابیت سفر با خودروهای الکتریکی، علت عدم گرایش استرالیایی‌‌ها به این خودروها را گرانی آنها دانسته. او می‌گوید: «تسلا سواری، واقعا جذاب است اما ارزان نیست. درست مثل اغلب خودروهای الکتریکی.» برای ترویج استفاده از این خودروها، دولت استرالیا لایحه‌‌ای را پیش‌‌نویس کرده تا از خریداران این خودروها، مالیات کمتری گرفته شود تا در دورانی که تورم، عرصه را بر مردم تنگ کرده، حداقل بتوانند خودرو را با قیمتی ارزان بخرند. او همچنین گفته که هزینه تامین انرژی این خودروها در هر 10 کیلومتر، کمتر از یک دلار است که بسیار کمتر از هزینه بنزین است. او در پایان گفته که ترویج این خودروها نیز درست مثل پنل‌‌های خورشیدی، نیازمند پیشرفت تکنولوژی و کمک‌‌های دولتی است.

شبکه سی‌‌بی‌‌سی کانادا نیز در گزارشی عنوان کرده که «شیفت کردن به خودروهای الکتریکی کافی نیست. مشکل عمیق‌‌تر، وابستگی ما به خودرو برای رفت و آمد است.» چندی پیش، جاستین تردو از سرمایه‌‌گذاری دولت در توسعه زیرساخت‌‌های این خودروها خبر داد و گفت: «ما نمی‌خواهیم در حوزه خودروهای الکتریکی، بازیگر باشیم. می‌خواهیم رهبر باشیم.» اما به باور نویسنده این گزارش، افزایش بهای بنزین و موج بی‌‌سابقه گرما در کانادا، بار دیگر خطر گرمایش زمین را به ما یادآوری می‌کند. او معتقد است که دولت کانادا برای حل این مشکل، بیش از حد روی ماشین‌‌های الکتریکی تمرکز دارد. به باور او باید درباره سیستم حمل و نقل کانادا تجدید‌نظر شود و مردم به استفاده کمتر از خودروهای شخصی، تشویق شوند. او در ادامه گفته که دولت‌ها طوری خودروهای الکتریکی را معرفی می‌کنند که عموم مردم تصور می‌کنند این خودروها، هیچ کربنی تولید نمی‌کنند. در حالی که هنگام تولید و توزیع آنها و همچنین در پروسه تولید باتری، کربن زیادی منتشر می‌شود.

در پایان گزارش لس آنجلس تایمز، به چالش‌‌هایی اشاره می‌شود که شاید از نظرها پنهان بوده‌‌اند. خودروهای الکتریکی برای عابران پیاده و دوچرخه‌‌سواران، به اندازه سایر خودروها خطرناکند. به‌علاوه، به همان اندازه فضا می‌گیرند. و بعضا سنگین‌‌ترند و جاده‌ها را با سرعت بیشتری، مستهلک می‌کنند. پس رواج این خودروها، کمکی به حل معضلاتی مثل ترافیک، جای پارک، فرهنگ رانندگی و فرسودگی زیرساخت‌‌های جاده‌‌ای نخواهد کرد و حتی آن را تشدید خواهد کرد. نویسنده در پایان می‌گوید این خودروها، چوب جادو نیستند که مشکل تغییرات آب و هوایی را حل کنند. آنها تنها بخشی از یک راه‌حل بزرگ‌ترند. تمرکز صرف بر آنها به عنوان «تنها راه‌حل»  باعث خواهد شد از سایر ایده‌ها غافل شویم. حتی اگر تمام خودروها در آینده الکتریکی شوند، مشکلات رفع نخواهند شد.