بازار خودرو؛ بهشت «مادران»

به گزارش صنعت ماشین،  سامانه یکپارچه فروش خودرو از اردیبهشت امسال راه‌اندازی شد و طبق حکم وزارت صنعت، معدن و تجارت، همه خودروسازان (چه وابسته به دولت و چه خصوصی‌ها) ملزم به عرضه محصولات‌شان در این سامانه شدند. دور نخست فروش خودروهای داخلی از مسیر سامانه یکپارچه، خرداد امسال برگزار و طبق اعلام وزارت صمت، بیش از چهار میلیون نفر در ازای حدودا ۱۷۷هزار دستگاه خودرو در آن شرکت کردند. با توجه به آمار ثبت‌شده، شانس برد در دور نخست لاتاری خودرو حدودا یک به ۲۴ بود، هرچند با توجه به اعمال طرح جوانی جمعیت، مادران دارای دو فرزند و بیشتر (که تاریخ تولد فرزند دوم به بعد آنها آذر ۱۴۰۰ به بعد است) شانس بسیار بیشتری برای برنده شدن داشتند.

دور نخست فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه خالی از حاشیه نیز نبود، چه آنکه یک اشتباه در اعلام اسامی ذخیره‌ها سبب شد خودروسازان مجبور شوند ظرفیتی اضافه را در نظر بگیرند. ماجرا از این قرار بود که اسامی متقاضیان رزرو به اشتباه به عنوان برنده اول اعلام شد و هزاران نفر را دچار سردرگمی کرد. در نهایت طبق تصمیم وزارت صمت و موافقت خودروسازان قرار شد به همه افراد رزرو نیز خودرو تعلق بگیرد. از همین رو تعداد خودروهای عرضه‌شده در دور نخست، به بالای ۱۹۰‌هزار نفر رسید.  این تنها حاشیه فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه نبود؛ چه آنکه چند هفته پس از برگزاری قرعه‌کشی، نامه محرمانه بین دو معاون وزارت صمت لو رفت، نامه‌ای که در آن تاکید شده بود سامانه یکپارچه فروش خودرو آمادگی و امنیت لازم را ندارد. با این حال وزارت صمت از شنبه این هفته و به مدت سه روز، دومین دور از فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه را به اجرا درآورد و اعلام کرد ایرادات قبلی برطرف شده است.

در این مرحله تنها حدود ۷۷هزار دستگاه خودرو عرضه شد، آن هم در حالی که تقاضایی بالغ بر شش‌میلیون نفر در آن به ثبت رسید. با توجه به این ارقام، در حالت کلی شانس برد در دومین دور از لاتاری خودرو حدودا یک به ۷۸ است. به عبارت بهتر، از هر ۷۸ نفر تنها یک نفر در دومین دوره فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه برنده خودرو خواهد شد. با توجه به شانس یک به ۲۴ در دور قبل، در این مرحله شانس برد تقریبا به یک‌سوم کاهش یافته است. این البته در حالی است که همچنان بخشی از ثبت‌نام‌کنندگان از رانتی ویژه برای برنده‌شدن در طرح‌های فروش خودروسازان برخوردارند و این گروه، مادران دارای دو فرزند و بیشتر است. خودروسازان طبق قانون در این مرحله از فروش نیز طرح جوانی جمعیت را اجرا کرده‌اند، به نحوی که نصف خودروهای عرضه‌شده (تقریبا ۳۸هزار و ۵۰۰ دستگاه) به مادران دارای دو فرزند و بیشتر (که تاریخ تولد فرزند دوم به بعد آنها آذر ۱۴۰۰ به بعد است) اختصاص یافته است.  با توجه به اینکه تعداد «مادران» قطعا بسیار کمتر از ثبت‌نام‌کنندگان عادی بوده، آنها از رانتی ویژه برخوردارند و شانس به مراتب بالاتری در مقایسه با سایر متقاضیان برای برد در لاتاری خودرو دارند. اعمال طرح جوانی جمعیت در طرح‌های فروش خودروسازان عملا افزودن رانتی جدید به بازار خودرو بود، ضمن آنکه از عدالت نیز (با توجه به اینکه شانس دیگر متقاضیان را حسابی کاهش می‌دهد) به دور است.

اگر فرض کنیم در نهایت ۵۰۰هزار نفر در قالب طرح جوانی جمعیت در فروش اخیر شرکت کرده باشند، با توجه به سهمیه ۳۸‌هزار و ۵۰۰هزار دستگاهی، شانس هر «مادر» برای برد حدودا یک به ۱۳ است. البته به نظر می‌رسد تعداد کسانی که به عنوان مادر دارای دو فرزند (واجد شرایط) در فروش اخیر شرکت کرده‌اند، کمتر از نیم میلیون نفر است، اما با در نظر گرفتن همین عدد نیز شانس برد آنها بسیار بالاتر از دیگران است. با لحاظ پنج‌میلیون و ۵۰۰‌هزار نفر باقیمانده به عنوان متقاضی عادی و با توجه به سهمیه ۳۸هزار و ۵۰۰دستگاهی، شانس هر یک از این ثبت‌نام‌کنندگان برای برد در لاتاری خودرو حدودا یک به ۱۴۳ نفر است. در واقع از هر ۱۴۳ نفر متقاضی عادی تنها یک نفر امکان برد در لاتاری خودرو را خواهد داشت. بنابراین شانس «مادران» برای بردن خودرو ۱۱ برابر یک ثبت‌نام‌کننده عادی است.

اما با در نظر گرفتن کل شرکت‌کنندگان در دو طرح فروش خودرو (بیش از ۱۰میلیون و ۲۰۰هزار نفر) از مسیر سامانه یکپارچه و همچنین تعداد خودروهای عرضه‌شده (بالغ بر ۲۵۰هزار دستگاه) عملا نزدیک به ۴۱ برابر خودروهای عرضه‌شده، تقاضا به ثبت رسیده است. بنابراین، شانس هر نفر (بدون در نظر گرفتن رانت مادرانه) برای برد در این دو مرحله از فروش خودرو، حدودا یک به ۴۱ بوده است.