ماجراهای ایرانی و بنزین!

به گزارش صنعت ماشین،  از قدیم الایام بنزین نه تنها در میان مردم ایران بلکه در سراسر دنیا به عنوان یک کالای حیاتی به شمار می رود، به قول تافلر (نویسنده و آینده‌پژوه آمریکایی) با آغاز موج دوم زندگی بشر، دیگر انرژی آب و باد جای خود را به انرژی سوخت‌های فسیلی داد تا موتور کارخانه‌های صنعتی و ماشین‌آلات مختلف به حرکت درآمده و تولید انبوهی از کالاها صورت گیرد، بنزین نیز به عنوان سوخت فسیلی به یک کالای ارزشمند تبدیل شد.

حکایت ایرانی و بنزین
اما مهمترین کاربرد بنزین برای بشر مایعی جان‌بخش به خودروی سواری زیرپای آنان است. اما مثل همیشه باز هم تفاوت نگاه میان غربی و شرقی وجود دارد. دنیای غرب که به آلودگی‌های ناشی از سوزاندن بنزین واقف شد روز به روز از وابستگی به این سوخت فسیلی فاصله گرفت و به سمت انرژی‌های نو مانند انرژی برق و انرژی خورشید برای به حرکت درآوردن خودروی زیر پای خود حرکت کرد و به قول تافلر خود را به موج سوم زندگی بشر انداخت. اما شرقی‌ها مثل همیشه زحمت تغییر را به جان نخریدند.

از سوی دیگر عدم فراهم کردن زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی نظیر مترو و اتوبوس، مردم ما را به این اتاقک‌های فلزی وابسته‌تر کرد. خلاصه اینکه امروز زندگی ایرانی برای هر نوع سفر درون و برون شهری به خودروی سواری گره خورده است و جان مایه خودروی سواری آنان نیز بنزین است پس همان طوری که پیداست حیات و ممات ایرانی به قیمت بنزین وابسته است.

اگر صبح جمعه یک قِران به قیمت بنزین افزوده شود عصر جمعه از شیر مرغ تا جان آدمیزاد دو قِران گران‌تر خواهد شد. پس این است که تا هرجا سخن از بنزین به میان می‌آید سایرین گوششان را تیز کرده تا جمله بعدی را بشنوند.

زمزمه‌های تغییر در شیوه سهمیه‌بندی
اما تغییر قیمت بنزین نه تنها در میان مردم بلکه در میان مسئولان نیز موضوعی چالش برانگیز است. تصمیم گیری در خصوص این سوخت استراتژیک کار ساده‌ای نیست، آخرین بار در سال 98 بود که با راه اندازی دوباره سازوکار سهمیه‌بندی بنزین، قیمت این مایع جان بخش تغییر کرد و به دو نرخ آزاد(3000 تومانی) و نرخ سهمیه‌ای (1500 تومانی) تقسیم شد. اتخاذ این تصمیم حیاتی با تبعاتی در سطح جامعه همراه بود.

اما با روی کارآمدن مجلس یازدهم و پس از تشکیل کمیسیون‌های تخصصی در این مجلس، از خرداد ماه 99 بود که مجددا زمزمه‌های تغییر در شیوه سهمیه‌بندی بنزین و قیمت آن با ارائه طرح‌های متعدد بنزینی در راهروهای پارلمان پیچید. نمایندگان مجلس یازدهم با پیش کشیدن موضوعاتی نظیر بالا بودن میزان مصرف بنزین در کشور، غیر عادلانه بودن توزیع یارانه بنزین و ضرورت اصلاح الگوی مصرف در این حوزه طرح‌های خود را روی میز کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گذاشتند.

حکایت پارلمانی‌ها با بنزین
یکی از این طرح‌های پرهیاهو طرح اختصاص بنزین به خانوارهای فاقد خودرو بود؛ این طرح با شعار گسترش عدالت در میان خانوارهای ایرانی مطرح شد و به دنبال این بود که به هر خانوار مشمول دریافت یارانه که فاقد خودرو هستند به ازای هر نفر 15 لیتر در ماه سهمیه بنزین یارانه‌ای اختصاص دهد. از سوی دیگر در این طرح محدودیت‌هایی برای تخصیص سهمیه بنزین به خانواده‌هایی که دارای بیش از دو و سه خودرو بودند در نظر گرفته شده بود.

اما طرح‌های بنزینی نمایندگان مجلس یازدهم به یک طرح خلاصه نمی‌شود بلکه نمایندگان طرح‌های متعددی با عناوین مختلف نظیر «وان» یا سایر موارد که حتی بعضا جزئیات بیشتر آن‌ها در رسانه ها منتشر نشد را به میان آوردند. در تب و تاب ماجراهای بنزینی نمایندگان، به سراغ فریدون عباسی که ریاست کمیسیون انرژی مجلس در اجلاسیه اول مجلس یازدهم را بر عهده داشت، رفتیم و جزئیات این طرح‌ها را جویا شدیم. فریدون عباسی معتقد بود تا زمانی که نرخ ارز کنترل نشده، ارزش پول ملی حفظ نشود و قیمت بنزین را واقعی نکنیم، مصرف بی رویه خواهیم داشت و بهره‌وری هم ایجاد نمی‌شود، فلذا برای این منظور، ‌درباره طرح‌های مختلفی بحث می‌شود که یکی از آنها این است که بنزین را به کد ملی اختصاص دهیم و این سهمیه قابل فروش باشد. طرح دیگر که جامع‌تر است اینکه واحد جامع انرژی تعریف کنیم که این کار مدیریت را در مصرف انرژی ممکن خواهد کرد.

رئیس وقت کمیسیون انرژی مجلس تاکید کرد که سعی می‌کنیم با همفکری با وزارت نفت طرحی را ارائه کنیم که قابل اجرا باشد و دولت آن را قبول کند چون از کارهای شتاب‌زده نتیجه نمی‌گیریم.

هرچه از روزهای آغاز به کار کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی گذشت ماجراهای بنزینی بیشتر از تب و تاب افتاد. اما هر از چندگاهی سخن از تصمیمات مجلس در خصوص تغییر در شیوه سهمیه بندی بنزین و افزایش قیمت آن به گوش می‌رسید که هربار با تکذیب این موضوع از سوی کمیسیون انرژی مواجه شد.

گرمای رسانه‌ای بنزین در زمستان
روزها گذشت و دولت سیزدهم نیز سکان داری امور اجرایی کشور را در دست گرفت. در زمستان سال 1400 بود که به یکباره تصویر نامه محرمانه‌ای در فضای مجازی منتشر شد که به اجرای طرحی تحت عنوان بازتوزیع یارانه بنزین باز می‌گشت. این نامه که از سوی محسن رضایی، معاونت اقتصادی رئیس جمهور، ابلاغ شده بود بر فراهم کردن زیرساخت‌های لازم به منظور اجرای آزمایشی طرح بازتوزیع یارانه بنزین از طریق ارائه سهمیه بنزین به افراد به جای خودروها در جزیره قشم و کیش تاکید داشت.

انتشار این نامه مجددا با واکنش‌های گسترده‌ای در سطح فضای مجازی مواجه شد و این سوال در اذهان عمومی جامعه پیش آمد که آیا مجلس  و دولت به دور از چشم مردم تصمیمی جدید در خصوص بنزین اتخاذ کرده‌اند؟ ما نیز به سراغ فریدون عباسی رفته و این سوال را مطرح کردیم. اما این عضو کمیسیون انرژی مجلس اذعان داشت که چنین طرحی در کمیسیون انرژی مجلس مطرح نشده و اعضای کمیسیون انرژی در جریان جزئیات آن نیستند.

همچنین وی تاکید داشت که طرح‌هایی با این اهمیت باید دارای پیوست‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی باشد.

فریدون حسنوند رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در اجلاسیه دوم نیز در واکنش به انتشار چنین خبری، تاکید کرد: تاکنون در دولت و مجلس بحثی درباره افزایش قیمت بنزین برای سال آینده مطرح نشده است و موضوعات مطرح شده در رسانه‌ها گمانه‌زنی است.

وی همچنین تاکید داشت که تاکنون بحثی درباره افزایش قیمت بنزین نیز در کمیسیون انرژی مطرح نشده است و افزایش قیمت در سال آینده کذب است.

حکایت وزارتخانه‌ای
اما چندی نگذشت که جواد اوجی وزیر نفت به تشریح جزییات طرح بازتوزیع یارانه بنزین پرداخت و تاکید کرد که دولت سیزدهم قصد افزایش قیمت بنزین را ندارد، اما مصمم است به آن دسته از افرادی که صاحب خودرو نیستند و تاکنون از یارانه بنزین بی‌بهره مانده‌اند، یارانه بدهد. درحقیقت دولت قصد دارد که بنزین را به صورت عادلانه بین همه مردم توزیع کند و همه هموطنان از این نعمت بهره‌مند شوند. اقدامات کارشناسی این طرح در دست انجام است، قرار است در ابتدا این طرح در جزایر کیش و قشم به صورت پایلوت و آزمایشی اجرا و پس از آن نیز در سراسر کشور اجرا شود.

وی تاکید داشت که هیچ افزایش قیمتی در کار نیست اما تمام مردم چه کسانی که صاحب خودرو هستند و چه کسانی که خودرو ندارند، بر حسب کارت ملی و با شرط اینکه یک سال در ایران اقامت داشته باشند، در ابتدای این طرح، ماهانه 15 لیتر بنزین 1500 تومانی به آنها تعلق می‌گیرد و دریافت کنندگان می‌توانند آن را استفاده کرده و یا به‌صورت اعتباری از بخش ریالی آن استفاده کنند. قرار است در این طرح همه مردم از یارانه بنزین استفاده کنند و جزو طرح‌هایی است که برای دولت هزینه دارد ولی در نهایت همه مردم بهره‌مند خواهند شد.

زمان موعود
سرانجام از ابتدای اسفند 1400 بود که اجرای این طرح به صورت آزمایشی در جزیره کیش کلید خورد. بر اساس این طرح به افراد دارای کارت کیش وندی 20 لیتر سهمیه بنزین تعلق گرفت اما قیمت بنزین تغییری نمی‌کند. قیمت بنزین یارانه‌ای همچنان 1500 تومان و قیمت بنزین آزاد همان 3 هزار تومان است. افرادی که خودرو ندارند می‌توانند سهمیه خود را انتقال داده و بفروشند.

همان طوری که پیداست این طرح که اکنون به صورت آزمایشی به اجرا درآمده با خیلی از اهداف طرح‌های مختلف نمایندگان مجلس در این حوزه سازگار است. اما هنوز مشخص نیست که این طرح چقدر در اجرا موفق خواهد بود؟

کمیسیون انرژی!
از سوی دیگر این سوال مطرح می‌شود که جایگاه کمیسیون انرژی مجلس به عنوان نهاد تخصصی مجلس شورای اسلامی در اتخاذ چنین تصمیمات مهمی در حوزه انرژی کجاست؟

مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در خصوص آخرین جلسه‌ای که این کمیسیون با وزیر نفت در خصوص جزئیات و زمان اجرای این طرح برگزار کرده بود، گفت که درخواست کمیسیون انرژی از دولت این است که با نگاه جامع تری طرح بازتوزیع یارانه بنزین را بررسی کند.

وی همچنین تاکید داشت که اکثریت اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی زمان اجرای طرح بازتوزیع یارانه بنزین را مناسب ندانسته و لازم است این طرح با تعامل و همفکری فراقوه‌ای مخورد بررسی ارزیابی قرار گیرد.

سرنوشت طرح‌های پارلمانی
همان طوری که گفته شد از زمان نشستن نمایندگان مجلس یازدهم بر روی صندلی‌های سبز پارلمان، طرح‌های متعددی بنزینی بر روی میز کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی نیز قرار گرفته است. ما نیز در واپسین روزهای سال 1400 سرنوشت این طرح‌ها را از فریدون عباسی به عنوان عضوی از کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، جویا شدیم. وی تاکید داشت که هنوز اجماعی در این حوزه شکل نگرفته و یک کمیته کارشناسی مشترک بین دولت، مجلس و نمایندگان بخش خصوصی برای بررسی کارشناسی کارکردها و آثار طرح‌های تغییر شیوه سهمیه بندی بنزین و قیمت گذاری آن شکل نگرفته است.

وی معتقد بود تا زمانی که در این حوزه به صورت جزیره‌ای کار شود به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید و لازم است که کارکرد هر یک از این طرح ها و نتایج آنان مورد بررسی کارشناسی قرار گیرد.

این حکایت ادامه دارد..
همان طوری که در ابتدا گفته شد بنزین به عنوان جان مایه ابزار سیر و سیاحت ایرانی‌ها جایگاه ویژه‌ای در بین مردم دارد. از این رو می‌توان گفت که بحث در این حوزه برای همه افراد شیرین است و خیلی از  صاحبان کرسی به دنبال ارائه طرح‌های مختلف در این حوزه هستند. اما همان طوری که صاحب نظران این حوزه تاکید داشتند مادامی که کارشناسان بر سر یک میز ننشسته و از نگاه کارشناسی، این طرح‌های رنگارنگ را نسنجند، تصمیم گیری در این حوزه جایز نیست.

امید است در سال جدید این اجماع کارشناسانه شکل بگیرد تا هم حکایت‌های بنزینی ختم به خیر شود و هم آبی بر بازار شایعات پرهیاهوی این حوزه ریخته شود.