خودرو در تنگنا

صنعت ماشین: شامخ (شاخص مدیران خرید صنعت) گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، در مهرماه امسال ۱۳ واحد نسبت به شهریور کاهش یافته است.......

به گزارش صنعت ماشین،

شامخ (شاخص مدیران خرید صنعت) گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، در مهرماه امسال ۱۳ واحد نسبت به شهریور کاهش یافته است. بنگاه‌های خودرویی در یک نظرسنجی وضعیت تولید، میزان سفارش‌های جدید، سرعت انجام و تحویل سفارش و موجودی انبار شرکت‌های خودروساز را در مهرماه نامناسب خوانده‌اند. در همین حال خرید مواد اولیه در هفتمین ماه سال گران‌تر از ماه‌های گذشته بوده و موجودی انبار(محصولات ناقص) نیز رشد بی‌سابقه‌ای یافته است.

به‌این‌ترتیب شامخ گروه وسایل نقلیه و قطعات وابسته در شرایطی به 7/ 48 واحد رسیده که در شهریور شامخ گروه 4/ 61 بوده است. شامخ یا همان شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، از طریق دریافت پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سوالات مشخص استخراج می‌کند. شاخص شامخ به نوعی رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی و چشم‌انداز انتظاری آنها در آینده را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شامخ بیش از ۵۰ واحد باشد، نشان‌دهنده رونق و توسعه آن صنعت است، در حالی که هر رقمی زیر ۵۰ واحد، از قرار داشتن آن صنعت در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. به‌این‌ترتیب در گروه خودرو بیشتر شاخص‌ها در نخستین ماه از پاییز به زیر 50 واحد رسیده که این به معنای رکود و عدم رونق در وسایل نقلیه و قطعات وابسته در این ماه بوده است. با این حال اما مدیران نسبت به آینده تولید و رونق صنعت خودرو امید دارند. چرا که انتظارات تولید در آبان ماه به 37/ 70 رسیده این در شرایطی است که در شهریور این رقم 3/ 60 بود. بنابراین با وجود افت شاخص‌هایی همچون میزان سفارش‌های جدید، موجودی مواد اولیه، میزان فروش و مقدار تولید محصولات، مدیران همچنان نسبت به رونق و خروج خودرو از رکود در آبان ماه اظهار امیدواری کرده‌اند.

آنچه مشخص است مدیران این صنعت، همراه با وعده‌های سیاست‌گذار خودرو مبنی بر رشد تولید و عرضه از آبان ماه، تحقق این وعده‌ها را خارج از توان خودروسازی ندیدند به همین دلیل شاخص «انتظارات تولید آینده» در مهرماه (با فاکتور گرفتن از فروردین) بیشترین رشد را در هشت ماهه سال جاری داشته است. آنچه مدیران بنگاه‌ها را نسبت به آبان ماه امیدوار کرده بود آلارم‌های خروج شورای رقابت از قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی قیمت‌ها بود. برخی از اخبار در مهرماه از مصوبات شورای اقتصادی سران سه قوه مبنی بر حذف شورای رقابت از قیمت‌گذاری حکایت داشت. هر چند این اخبار به‌طور غیررسمی انتشار یافت، با این حال دو شرکت ایران خودرو و سایپا با اعلام قیمت‌های جدید خود در نیمه آبان، افزایش قیمت محصولات خودرویی را کلید زدند.

اما 48 ساعت از اعلام رشد قیمت‌ها نگذشته بود که رئیس‌جمهور بنا به ملاحظاتی دستور لغو آن را داد. آنچه مشخص است رشد قیمت‌ها با هدف توقف زیان‌دهی خودروسازان و به نفع سهامداران خودرویی صورت گرفته بود. هر چند برخی از اخبار غیررسمی از بازگشت قیمت‌ها در آذرماه خبر می‌دهد با این حال به نظر می‌رسد شاخص‌های تولید وسایل نقلیه و قطعات در آبان ماه همچنان روند نزولی داشته باشد.

به اعتقاد بسیاری از دست‌اندرکاران صنعت خودرو و کارشناسان اکثر بنگاه‌های تولیدی از جمله خودروسازان این روزها با مشکل کمبود شدید مواد اولیه، نقدینگی و افزایش نرخ ارز برای واردات و تامین مواد اولیه خود مواجه هستند. از سوی دیگر قیمت مواد اولیه نیز با افزایش شدید در مهرماه روبه‌رو بوده و رکود و بلاتکلیفی در بازار و کاهش قدرت خرید مشتریان نیز بسیاری از صنایع از جمله خودروسازان را با گرفتارکرده است. به‌این‌ترتیب در شرایطی شاخص‌های تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهرماه از عدم رونق خودروسازی خبر می‌دهد که به نظر می‌رسد این شاخص‌ها در آبان ماه نیز همچنان به روند نزولی خود ادامه دهند.

خودروسازان امید داشتند که با رشد قیمت محصولات تولیدی و کاهش زیان از یکسو کمبود نقدینگی در این شرکت‌ها را مدیریت کنند و از سوی دیگر خودروهای ناقص را که به واسطه عدم تامین قطعه در پارکینگ‌ها دپو کرده بودند، تکمیل و روانه بازار کنند. با این حال با لغو مصوبه رشد قیمت‌ها که محصولات خودروسازان را 15 تا 19 درصد افزایش می‌داد، پیش بینی شاخص‌ها در آبان ماه سخت نیست.

وضعیت شامخ خودرو در مهر

بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران برای بررسی شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهر 1400 طبق روال پرسش‌نامه‌ای شامل 12 سوال در حوزه‌های مختلف مانند وضعیت تولید، وضعیت فروش، استفاده از خدمات و صادرات را در اختیار مدیران منتخب بنگاه‌های فعال در گروه یاد شده قرار داده و بعد از بررسی پاسخ‌های آنها نسبت به هر سوال، عددی را که نشانگر برآیند نگاه فعالان به وضعیت آیتم پرسیده شده است، در قالب گزارشی برای صنایع منتخب از جمله تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته منتشر می‌کند. اما نحوه پاسخگویی به سوال‌های مطرح شده به چه صورت است؟ نحوه پاسخگویی به سوال‌های حاضر در این پرسش‌نامه به این صورت است که پاسخ‌دهندگان باید نظر خود را در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) بیان کنند. در صورت انتخاب گزینه بیشتر از ماه قبل: عدد یک، گزینه بدون تغییر: عدد 5/ ‌‌0 و گزینه کمتر از ماه قبل: عدد صفر برای آن پرسش ثبت می‌شود. مجموع حاصل‌ضرب درصد پاسخگویان به هریک از گزینه‌ها در عدد همان گزینه، مبین عدد شامخ در آن پرسش است.

درنهایت معیار سنجش این شاخص عددی بین صفر تا ۱۰۰ است. عدد صفر و ۱۰۰ به ترتیب به معنای آن است که ۱۰۰ درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند، عدد ۵۰ نشان‌دهنده «عدم‌تغییر» وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای ۵۰ نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر ۵۰ به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است. حال به بررسی شاخص شامخ در مهر 1400 در گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته می‌پردازیم. از میان 12 پرسشی که از مدیران بنگاه‌های منتخب حاضر در گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته پرسیده شده به نظر می‌رسد برخی از پرسش‌ها بهتر وضعیت حاکم بر این صنعت را مشخص می‌کند. پرسش‌هایی مانند تعداد تولید محصول، میزان سفارش‌های جدید، موجودی مواد اولیه، قیمت خرید مواد اولیه، موجودی محصول‌ (انبار)، قیمت محصولات تولید شده، میزان فروش محصولات و انتظار تولید در ماه آینده (آبان1400) در این دسته قرار می‌گیرند. بررسی پاسخ‌های مدیران خودرویی به 12 پرسش تاثیرگذار برای تعیین شاخص شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهرماه به نسبت شهریور از افت‌وخیز آیتم‌های یاد شده حکایت دارد. بررسی جداول ارائه شده در گزارش بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد در برخی از آیتم‌ها به نسبت ماه پیش روند صعودی را شاهد هستیم در حالی‌که برخی دیگر از آیتم‌ها روند نزولی داشتند. در میان آیتم‌های مورد اشاره که در قالب پرسش‌های تعیین شاخص شامخ از مدیران خودرویی پرسیده می‌شود میزان سفارش‌های جدید با کسب عدد 5/ 42 واحد در کف قرار دارد. در شاخص شامخ در گزارش شهریورماه اتاق بازرگانی ایران عدد 2/ 67 برای این آیتم به ثبت رسیده بود. مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد میزان سفارش‌های جدید در مهرماه به نسبت ماه قبل حول‌وحوش 24 واحد افت کرده است. به نظر می‌رسد دلیل این میزان افت برای سفارش‌های جدید را باید وضعیت نامشخص قیمت‌گذاری خودرو در نخستین ماه از فصل پاییز جست‌وجو کرد. مقدار تولید محصولات، موجودی مواد اولیه و میزان فروش محصولات نیز بعد از میزان سفارش‌های جدید با ثبت عدد 1/ 48 واحد در کف مولفه‌های مربوط به شاخص شامخ گروه تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته در مهرماه امسال قرار دارد. شاخص مقدار تولید محصولات جدید در مهرماه 1/ 48 واحد ثبت شده است این در حالی است که در شهریورماه برای این شاخص عدد 5/ 65 واحدی ثبت شده بود، بنابراین شاخص مقدار تولید محصولات جدید افت حدود 17 واحدی را به خود دیده است. به نظر می‌رسد چالش تامین قطعه باعث شده فعالان زنجیره خودروسازی نسبت به وضعیت تولید محصولات با دیده تردید نگریسته و شاهد افت این شاخص در مهرماه به نسبت شهریورماه باشیم. شاخص موجودی مواد اولیه نیز در مهرماه به نسبت شهریورماه افت را به خود دیده است. در جدول ارائه شده روبه‌روی این شاخص در شهریورماه عدد 7/ 51 واحد درج شده است.

اما در مهرماه این شاخص با افتی حدود سه واحد به 1/ 48 واحد نزول کرده است. افت این شاخص حکایت از باریک‌تر شدن مسیر تامین قطعه برای خودروسازان دارد. زنجیره خودروسازی همچنان از ناحیه تامین ریزتراشه‌ها تهدید می‌شوند و این مساله حداقل تا اواسط سال آینده میلادی‌(2022) تداوم خواهد داشت. شاخص میزان فروش محصولات شرکت‌های خودروساز نیز در مهرماه به نسبت شهریورماه افت را به خود دیده است. بخشی از این مساله مربوط به افت میزان تولید شرکت‌های خودروساز می‌شود و بخشی نیز مربوط به سیاست قیمت‌گذاری دستوری است. به نظر می‌رسد خودروسازان تا تعیین تکلیف قیمت‌گذاری،عرضه خود را به بازار محدود کنند. اما سرعت انجام و تحویل سفارش در مهرماه کاهشی بوده است. بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران بعد از بررسی جواب‌های فعالان به این پرسش عدد 5/ 55 واحد را برای آن در نظر گرفته است. شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش در مهرماه به نسبت شهریورماه افت حدود پنج واحدی را تجربه کرده است. در شهریورماه شاخص این آیتم 3/ 60واحد برآورد شده بود. میزان استخدام و به‌کار‌گیری نیروی انسانی تغییر چندانی به خود ندیده است و می‌توان گفت این شاخص در مهرماه (7/ 53 واحد) به نسبت شهریورماه (4/ 53 واحد) از ثبات برخوردار بوده است.

قیمت خرید مواد اولیه یکی از دغدغه‌های فعالان زنجیره خودروسازی محسوب می‌شود و شاهد هستیم که این آیتم در مهر (4/ 81 واحد) به نسبت شهریورماه (4/ 72 واحد) رشد حدود 9 واحدی را به خود دیده است. رشد شاخص قیمت خرید مواد اولیه به این معناست که وضعیت این آیتم بار دیگر برای فعالان حاضر در زنجیره خودروسازی نگران‌کننده شده است و از وضعیت مطلوب فاصله دارد. نوسانات نرخ ارز می‌تواند یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان زنجیره خودروسازی در ارتباط با قیمت خرید مواد اولیه باشد. موجودی محصول (انبار) نیز در مهرماه به نسبت شهریورماه رشد نزدیک 2 واحدی را به خود دیده است. بازوی پژوهشی اتاق بازرگانی ایران در مهرماه بعد از بررسی پاسخ‌های مدیران خودرویی عدد 4/ 57 واحد را برای این آیتم در نظر گرفته بود. این در حالی است که در شهریورماه این عدد 1/ 55 واحد در نظر گرفته شد. چالش تامین مواد اولیه سبب شده فعالان زنجیره خودروسازی پاسخ‌های خود در این ارتباط را به گونه‌ای بدهند که شاهد رشد آیتم موجودی محصول (انبار) در بازه زمانی یاد شده باشیم. دلیل رشد این آیتم را باید در نگرانی فعالان زنجیره خودروسازی برای تداوم تولید محصولات به صورت ناقص تحلیل کرد. شاخص شامخ میزان صادرات نیز در مهرماه با توجه به درج عدد 50 واحد از سوی فعالان زنجیره خودروسازی به آن معناست که این آیتم نه بهبودی می‌یابد و نه پسرفتی به خود دیده است. اما شاخص میزان صادرات در مهرماه به نسبت شهریورماه حدود 5 واحد افت را تجربه کرده است.

دلیل این نوسانات را باید در وضعیت صادراتی قطعه و خودرو جست‌وجو کرد. گاهی مسیر صادرات برای این بخش هموار است و گاهی این مسیر چندان هموار به نظر نمی‌رسد. شاخص قیمت محصولات تولید شده، در مهرماه به نسبت شهریورماه حدود 2 واحد رشد را به خود دیده است. در حالی‌که در شهریورماه پاسخ‌های فعالان زنجیره خودروسازی باعث شد در گزارش شامخ نیمه سال عدد 50 روبه‌روی قیمت محصولات تولید شده درج شود اما در مهرماه این شاخص عدد 8/ 51 واحد را به خود دیده است. در نهایت آیتم انتظارات تولید در ماه آینده در مهر به نسبت شهریور ماه امسال از رشد 10 واحدی حکایت دارد. در مهر عدد 3/ ‌70 واحد برای این مولفه در نظر گرفته شده بود، اما در شهریورماه امسال کارشناسان اتاق بازرگانی ایران عدد 3/ 60 را بعد از جمع‌بندی پاسخ‌های مدیران در جلوی آن درج کردند. این نگاه مثبت به انتظارات آینده در سقف 7 ماهه قرار دارد دلیل این مساله بی‌ارتباط به رشد قیمت‌هایی که در آبان ماه اتفاق افتاد، نیست. فعالان زنجیره خودروسازی در مهرماه این امیدواری را داشتند که در مجموع وضعیت تولید خودرو به کمک اهرم افزایش قیمت کارخانه‌ای محصولات شرکت‌های خودروساز بهبود خواهد یافت.