خودروی بورسی در گذرگاه برجام

به گزارش صنعت ماشین،  عرضه خودرو در بورس ۲۶ مرداد سال جاری کلید خورد تا بعد از کش‌و‌قوس‌های فراوان به عنوان مسیری در جهت حل مشکلات خودروسازان و متقاضیان پیش گرفته شود. تجربه اول عرضه خودرو در بورس به طور کلی نتایج مثبتی دربرداشت. گرچه قیمت فروش دو محصول عرضه‌شده در بورس کالا حدود ۲۵درصد بیشتر از کارخانه بود اما رقمی حدود ۴۰درصد کمتر از بازار آزاد را ثبت کرد. همچنین کارشناسان معتقدند این روش می‌تواند دست دلالان را از بازار خودرو کوتاه کند. همچنین می‌تواند میزان تقاضای کاذب را که به دنبال تفاوت قیمت فاحش میان کارخانه و بازار آزاد به وجود می‌آید کاهش دهد. با این حال وزارت صمت همچنان با عرضه بیش از ۲۰درصد خودروها و همچنین عرضه خودروهای پرتیراژ در بورس کالا مخالف است و بر فروش تمامی محصولات در سامانه یکپارچه تاکید دارد.

موافقان عرضه خودرو در بورس با اشاره به نتایج مثبت فروش در ۲۶ مرداد و مزایای این روش اعتقاد دارند عرضه خودرو در بورس می‌تواند به عنوان یک گام مهم در جهت کاهش زیان خودروسازان، کاهش میزان واسطه‌گری و درنهایت آزادسازی قیمت و بازگشت به مکانیسم بازار آزاد به نفع مشتریان عمل کند. در مقابل، مخالفان اعتقاد دارند عرضه خودرو در بورس نیز مثل قرعه‌کشی خودرو یک روش غیرمعقول  بوده و نمی‌تواند به عنوان یک روش ماندگار عمل کند. همچنین برای بسیاری از خریداران، بورس کالا یک روش ساده و راحت نیست و ممکن است برای خرید از سیستم حراجی بورس کالا دچار مشکل باشند.

برخی حتی نتایج مثبتی را که پس از تجربه اول عرضه خودرو در بازار رخ داد نیز یکسره متوجه نکات مثبت بورس نمی‌دانند و اعتقاد دارند کاهش قیمت‌ها از فاکتورهای دیگری همچون مذاکرات برجام پیروی کرده است و همین‌طور  بورس کالا نمی‌تواند فرآیند دلالی را حذف کند.  بنابراین هنوز بحث‌ها بر سر صلاحیت عرضه خودرو در بورس کالا ادامه دارد. همان‌طور که اشاره شد وزارت صمت نیز گرچه حالا دیگر مخالفتی با اصل عرضه خودرو در بورس ندارد ولی با عرضه بیش از ۲۰درصد خودروها و همچنین عرضه خودروهای پرتیراژ مخالف است. به دنبال چرایی مخالفت وزارت صمت، «دنیای اقتصاد» با امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت و حسن کریمی سنجری، کارشناس حوزه خودرو به گفت‌وگو پرداخته است.

احتمال ورود شوک به بازار آزاد

امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت، در پاسخ به این سوال که چرا وزارت صمت با عرضه بیشتر خودرو در بورس کالا مخالف است، سوال دیگری مطرح می‌کند مبنی بر اینکه عرضه خودرو در بورس در کدام نقطه از جهان سابقه داشته است که بتوان از تجربه موفق آن الگوبرداری کرد. وی می‌گوید هیچ‌یک از افرادی که موافق عرضه کامل خودرو در بورس هستند پاسخی برای این سوال ندارند. وی تاکید می‌کند مسیر قرعه‌کشی و عرضه در بورس هر دو به نوعی دستکاری مکانیزم بازار بوده و اگر قائل به بازار باشیم هر دوی این روش‌ها اشتباه و غلط است. در روش قرعه‌کشی بسیاری از افراد در دهک‌های یک و دو و سه به خودرو دسترسی خواهند داشت حال آنکه با روش بورس دهک‌های مذکور از خرید خودرو محروم می‌شوند. قالیباف معتقد است اگر این خودروها یا حواله‌های آنها فروخته شوند بهتر است که عایدی آن به جیب همین دهک‌ها برود.

حسن کریمی سنجری نیز موافق است که این روش در دنیا بی‌سابقه است، اما اعتقاد دارد به دلیل شرایطی که حاصل از سیاستگذاری‌ها و تحریم‌ها بوده این روش اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد، چراکه در چهار سال گذشته به قدر نیاز تولید انجام نشده و نوعی عدم توازن به وجود آمده است. وزارت صمت با توجه به این عدم توزان، یک سری قوانین از جمله قیمت‌گذاری دستوری را معین کرده که با اصول اقتصادی همخوانی ندارد. بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا زاییده یک شرایط غیرعادی است. کریمی سنجری همچنین با انتقاد از خودروهای عرضه‌شده، می‌گوید این خودروها بیشتر چینی‌ بوده‌اند که پیش از این هم در حاشیه سود بودند و بهتر است به جای آنها، خودروهای داخلی که دچار زیان هستند در بورس عرضه شوند.

 با این حال دلیل اصلی که قالیباف برای عدم عرضه خودرو در بورس کالا ارائه می‌کند، این است که با عرضه خودروهایی مانند پژو پرشیا، پژو ۲۰۶ و دیگر خودروهای پرتقاضا در بورس کالا رقابت برای خرید آنها بالا می‌گیرد و سیگنال افزایش قیمت را به بازار خواهد داد. وی می‌گوید در چنین شرایطی آیا بورس کالا پاسخگوی تنظیم بازار خواهد بود؟ کریمی سنجری در این رابطه می‌گوید اکنون نیز رقابت در قرعه‌کشی‌ها بر سر این خودروها بالاست و تنها تفاوت این است که در بورس کالا خودروساز سود می‌کند و سود دلال کم می‌شود اما در قرعه‌کشی خودروساز زیان کرده و سودهای کلان به دلالان می‌رسد.

قالیباف در ادامه این سوال را طرح می‌کند که اگر همه خودروها در بورس عرضه شوند تکلیف نمایندگی‌های فروش چه خواهد شد؟ وی تاکید می‌کند این تصور ساده‌انگاری است که بورس کالا بفروشد و برود. خودرو کالایی است که اگر آن را می‌فروشید باید تا انتها کنار مشتری باشید. نمی‌توان انتظار داشت بورس کالا سود ببرد و همه سختی‌ها و کارها برای خودروساز بماند. قالیباف در پاسخ به این موضوع که بورس کالا می‌تواند گامی به سوی آزادسازی قیمت باشد، می‌گوید بدون بورس کالا نیز تاکنون ۵۰درصد فروش خودروسازان را از قرعه‌کشی خارج کرده‌ایم و تنها مشکل این است که فروش فوق‌العاده نداریم. وی همچنین در این مورد که گفته می‌شود قرعه‌کشی خودرو محلی برای فساد و رانت شده می‌گوید هیچ مدرکی در این راستا وجود ندارد.

با این حال سخنگوی وزارت صمت تاکید می‌کند این وزارتخانه مخالفتی با عرضه خودرو در بورس ندارد و فعلا موافق آن است اما الزاماتی از جمله نکات مورد اشاره وجود دارد که باید به آنها پرداخته شود. وی در این مورد که گفته می‌شود عرضه در بورس کالا یکی از علل کاهش قیمت خودرو در بازار بوده، می‌گوید در دو ماه گذشته بازار خودرو در مسیر کاهش قیمت بوده است. قالیباف تاکید دارد با توجه به اخبار و چشم‌انداز مذاکرات وین تغییر قیمت خودرویی مانند دیفینیتی را نمی‌توان یک شاهکار محسوب کرد و موفق بودن عرضه این خودرو در بورس یک تصور است. اگر با اخبار دیگر قیمت این خودرو یک گام دیگر در بازار کاهش پیدا کند، مشتریانی که از بورس کالا خودروی خود را خریداری کرده‌اند، احساس می‌کنند متضرر شده‌اند. قالیباف همچنین اشاره می‌کند هرکسی که این جریان را هدایت می‌کند بسیار ساده‌انگارانه به موضوع می‌نگرد. به نظر می‌رسد برخی می‌خواهند همه اقلام را به بورس کالا ببرند درحالی که شأن بورس کالا در جهان این نیست.

سخنگوی وزارت صمت می‌گوید اگر برجام به نتیجه برسد بازار خودرو تنظیم شده و دیگر نیازی به بورس کالا یا قرعه‌کشی نخواهد بود و نمی‌توان شاید برای چند هفته عرضه خودرو را به بورس برد. بنابراین عرضه خودرو در بورس راه‌حل ماندگاری نیست و باید توجه داشت همه این بحث‌ها برای یک دوره کوتاه‌مدت است. حسن کریمی سنجری نیز این احتمال را می‌دهد که وزارت صمت در انتظار به نتیجه رسیدن برجام بوده و دلیل مخالفت این وزارتخانه با عرضه خودروهای پرتیراژ در بورس نیز احتمالا همین موضوع است. قالیباف همچنین اشاره می‌کند که منطق این روش دچار مشکل است، چراکه تا قیمت پیشنهادی به قیمت بازار آزاد نرسد پیشنهادهای بالاتری ارائه شده و در نهایت قیمت کشف‌شده نیز به همان میزان خواهد بود. فربد زاوه، دیگر کارشناس خودرو، در این رابطه می‌گوید ممکن است به دلیل ماهیت رقابتی‌تر در برخی موارد قیمت بورس کالا از قیمت بازار آزاد پیشی بگیرد. قالیباف معتقد است بازار آزاد به بورس کالا سیگنال داده و در نهایت تفاوت قیمتی بین آنها نخواهد بود. گرچه وی تاکید دارد وزارت صمت با عرضه خودرو در بورس کالا مخالف نیست و تنها ملاحظاتی دارد.

با تمام این تفاسیر به نظر می‌رسد همچنان وزارت صمت موافقت چندانی با عرضه خودرو در بورس نداشته و ان را روش مناسبی برای فروش خودرو نمی‌داند. گرچه شاید بتوان نزدیکی مذاکرات وین به نتیجه را مهم‌تر از هر عامل دیگری در این مخالفت دانست، چراکه در این صورت واردات انجام شده و بازار خودرو به نوعی ثبات می‌رسد و دیگر نیازی به روش‌های این‌چنینی نخواهد بود. باید دید اگر خبرهای خوبی از وین به گوش نرسد و مذاکرات به بن‌بست بخورد باز هم مخالفت وزارت صمت با عرضه خودروهای پرتقاضا در بورس کالا ادامه خواهد  داشت؟