آیا خودروی وارداتی چیزی بیشتر از خودرو‌های چینی است؟

 در حالی که سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از «ممنوعیت واردات مدل‌های جدید آیفون» و «جمع‌آوری آیفون‌های ۱۵ موجود در بازار» خبر داده، معاون وزیر صمت از آن سو وعده جدیدی درباره واردات خودرو داده و می‌گوید «از هفته بعد عرضه خودرو‌های وارداتی انجام می‌شود.» در واقع، یک اتفاق عجیب رخ داده. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌گوید «تن‌ها یک درصد جامعه کاربر آیفون به عنوان یک گوشی لوکس هستند، اما بیش از ۳۰درصد سبد ارزی کشور را به خود اختصاص داده است.» بنابراین جلوی واردات این کالا گرفته می‌شود. از آن سو، مشخص نیست چند درصد جامعه قادرند خودروی وارداتی با قیمت‌های بالای یک میلیارد تومان را خریداری کنند. اما نه تنها جلوی واردات این کالا گرفته نمی‌شود بلکه هر روز وعده‌ای تازه برای آن نیز داده می‌شود.

این دوگانگی در سیاست‌های تجاری که همین الان با وضعیت پیچیده‌ای نیز همراه شده و طرفین واردکننده و صادرکننده از قوانینی مانند «پیمان سپاری ارزی» نیز شاکی هستند، شرایطی را به وجود آورده که «وعده واردات خودرو» را با ابهام‌هایی روبه‌رو می‌کند.

مهدی ضیغمی که از او به عنوان «مجری طرح واردات خودرو در وزارت صمت» یاد می‌شود در رابطه با روند تحویل خودرو‌های وارداتی و واردات خودرو‌های جدید توضیحاتی داده که پر از ابهام است. این صحبت‌ها که ایسنا منتشر کرده حاوی اطلاعات زیر است:

۱- تا پایان مرداد ماه از میان ۳۵ شرکتی که مجوز واردات اخذ کرده‌اند، ۱۸ شرکت موفق به ثبت سفارش قطعی شده و توانسته‌اند بخشی از ارز واردات را دریافت کنند. ۲- از میان این ۱۸ شرکت، تاکنون تقریبا ۱۰ شرکت خودرو‌های خود را وارد کرده و الباقی در حال طی کردن مسیر واردات هستند.

۳- تولید و حمل این خودروها، به‌ویژه اینکه قرار باشد از شرق آسیا وارد شوند، مستلزم یک زمان است.

۴- تاکنون چهار شرکت واردکننده لیست قیمت خودرو‌های خود را اخذ کرده‌اند و طی هفته جاری و هفته آینده، تحویل خودرو‌های وارداتی انجام می‌شود.

۵- از زمان ثبت‌نام برای خودرو‌های وارداتی در اسفند ماه سال گذشته، از میان ۳۴ هزار نفری که در قرعه‌کشی شرکت داده شده بودند، حدودا ۳۰ هزار نفر در نوبت دریافت هستند و الباقی انصراف داده‌اند، در فاز اول خودروی این ۳۰ هزار نفر تحویل داده می‌شود.

۶- ارز خودرو‌های وارد شده تاکنون تامین شده و تا پایان سال جاری، حداقل یک میلیارد یورو مصوبه وجود دارد که می‌توانیم از ارز صادرات غیر، استفاده کنیم. برای بیش از این نیز، چنانچه محل سرمایه‌گذاری خارجی یا منابع خارجی وجود داشته باشد، می‌توان از آن برای واردات خودرو استفاده کرد.

۷- در حال حاضر برخی شرکت‌ها قرارداد تولید ماهانه ۶۰۰۰ دستگاه دارند؛ این بدان معناست که برای ۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ دستگاه قرارداد می‌بندند، اما چنانچه کشور مبدا توان لجستیکی خوبی داشته باشد، این تعداد قرارداد می‌تواند عدد بسیار بالاتری باشد. این اظهارات «مجری طرح واردات خودرو» فقط یک هفته پس از آن صورت می‌گیرد که وی در گفتگو با فارس گفته بود «تاکنون ۱۰۰ دستگاه چانگان براساس نوبت به متقاضیان تحویل شده است.» در واقع ۳۰ هزار متقاضی خودرو‌های وارداتی، ۸ ماه است پس از بلوکه کردن ۵۰۰ میلیون تومان، در انتظار عرضه و تحویل خودرو‌ها هستند، اما طبق گفته معاون وزیر صمت، فقط به ۱۰۰ نفر خودرو چینی «چانگان» تحویل شده است. البته در زمان ثبت‌نام اولیه خودروی وارداتی ۸۰ هزار نفر ۵۰۰ میلیون تومان پول را در حساب وکالتی بلوکه کردند. در واقع برای خودرویی که حتی تولید نشده، ۴۰ هزار میلیارد تومان پول به حساب دولتی واریز شد. کم‌کم و با طولانی شدن روند واردات بسیاری انصراف دادند و حالا این عدد به ۳۰ هزار نفر رسیده است.

نگاهی به وعده‌ها

این روند طولانی واردات خودرو که حالا با وعده جدیدی روبه‌رو شده از آذر ماه سال گذشته آغاز شد. امید قالیباف سخنگوی وقت وزارت صمت، اواخر آذر سال گذشته درباره نحوه واردات و عرضه خودرو‌های وارداتی گفته بود: «طبق برنامه‌ریزی انجام شده در سه ماهه باقی مانده سال ۱۰۰ هزار دستگاه و به همین تعداد هم در سه ماهه اول سال ۱۴۰۲ خودرو از طریق واردات تامین می‌شود.» وی همچنین اعلام کرده بود که «تحویل خودرو‌های وارداتی به مشتریان سه ماهه خواهد بود.» محمدعلی تیموری مدیرعامل سایپا نیز در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرده بود: «با رفع مشکلات مربوط به استاندارد، تحویل خودرو‌های وارداتی از هفته آینده آغاز می‌شود که این موضوع نیز در آن زمان محقق نشد تا اینکه تحویل نمادین اولین خودرو‌های وارداتی در حضور وزیر صمت و مدیرعامل سایپا در ۶ شهریور ماه ۱۴۰۲ در نمایشگاه (روایت خدمت) که در هفته دولت در نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد، انجام گرفت.» و در نهایت ۲۹ مرداد امسال که مهدی ضیغمی گفته بود «تاکنون نزدیک به ۵ هزار دستگاه خودرو به بنادر و گمرکات وارد شده است.»

در واقع قرار بود طی ۶ ماه یعنی ۳ ماهه آخر سال گذشته و ۳ ماهه ابتدای امسال ۲۰۰ هزار خودرو وارد کشور شود و اگر صحبت‌های معاون وزیر صمت در مرداد ماه مبنا باشد؛ در ۵ ماهه ابتدایی از سال فقط ۵ هزار خودرو وارد کشور شده است.

ابهاماتی که وجود دارد

اگر فرض کنیم که وعده تحویل خودروی وارداتی به متقاضیانی که ۸ ماه است منتظرند عملی شود؛ به نظر می‌رسد در حوزه واردات خودرو هنوز چند ابهام باقی مانده است.

اولین ابهام، موضوع «قیمت‌گذاری» است. مشخص نیست موضوع قیمت‌گذاری چگونه قرار است انجام شود؟ آیا شورای رقابت که این روز‌ها قدرت گرفته و بازیگر اصلی قیمت‌گذاری خودرو است بار دیگر در این حوزه ورود می‌کند؟ از شواهد این‌چنین برمی‌آید که رقابت شدیدی برای قیمت‌گذاری خودرو‌های وارداتی شکل گرفته است. در حال حاضر فاصله نرخ دلار با نرخ ریال آن‌قدری هست که خطری برای تولیدات خودروسازان ایجاد نشود. خودروی چانگان CS۳۵ پلاس که به تازگی به عنوان خودروی وارداتی به متقاضیان داده شد؛ نزدیک به ۸۵۰ میلیون تومان درب کارخانه قیمت‌گذاری شد که فاصله بالایی حتی با قیمت کارخانه‌ای دو خودروساز داخلی دارد و صف‌کشی برای خودرو‌های داخلی را «تضمین» کند. بنابراین به نظر می‌رسد شورای رقابت طوری عمل نخواهد کرد که آسیبی به خودروسازان انحصاری ایران وارد شود. ابهام دوم موضوع گارانتی و خدمات پس از فروش این خودروهاست که در لابه‌لای صحبت‌های معاون وزیر صمت هرقدر که جست‌وجو کردیم چیزی در این باره نیافتیم. اما یک مقام وزارت صمت عنوان کرده که «همه خودروسازان و واردکنندگان خودرو به سامانه ملی گارانتی متصل می‌شوند.» و برای این منظور «خودروسازان بایستی شبکه خود را معرفی کنند تا پس از ارزیابی و تایید شبکه آنها، در سامانه قرار گیرند.»

آیا چیزی جز خودروی چینی وارد می‌شود؟

اما در نهایت می‌رسیم به یک سوال مهم. در شرایطی که بحران کمبود ارز برای واردات بسیاری از کالا‌ها حتی کالای اساسی خود را نشان داده، آیا خودروی وارداتی چیزی بیشتر از خودرو‌های چینی است؟

در حال حاضر روی وبسایت شرکت‌های بزرگ واردکننده خودرو، چیزی جز مدل‌های مختلف خودروی چینی عرضه نشده است. در وبسایت شرکتی که به ظاهر نماینده خودرو‌های کره‌ای است نزدیک به ۵ سال است که چیز خاصی بارگذاری نشده و باقی شرکت‌ها هم چیز خاصی ارایه نداده‌اند. در صحبت‌های مجری طرح واردات خودرو نیز مشخص نشده که چه برند‌هایی امکان ورود به ایران را دارند. آیا خبری از واردات خودرو‌های اروپایی یا ژاپنی هست؟ یا اینکه وعده‌های موجود که به‌شدت کش پیدا کرده منحصر به خودروی چینی است؟ به نظر می‌رسد تمام سر و صدایی که بر سر واردات خودرو به وجود آمده، منحصر به واردات خودرو‌های چینی است که امکان خدمات پس از فروش و جابه‌جایی پول از طریق سیستم‌های غیرسوئیفتی را دارند. مابقی شرکت‌های بزرگی که در عرصه جهانی مشهور و فعال‌اند؛ بدون اتصال به سوئیفت، بدون اجرای برنامه‌های اف‌ای‌تی‌اف و بدون ساز و کار شفاف مالی و بانکی، امکان صادرات خودرو به ایران ندارند. بنابراین باید پرسید این همه سر و صدا و وعده درمانی در بازار خودرو چرا انجام می‌شود؟ در حالی که مدل‌های جدید آیفون به بهانه ارزبری رجیستری نمی‌شوند؛ این همه اصرار برای واردات چند خودروی چینی برای چیست؟اعتماد