از اولین ها تا گام های فونیکس در مسیر تلطیف هوا‎

 گرمایش زمین و دغدغه های زیست محیطی در کنار محدودیت های استفاده از سوخت فسیلی، کشورهای‎ جهان را یکی پس از دیگری به سمت استفاده از سوخت های پاک، سوق می دهد. در این نوشتار قصد داریم‎ ‏نگاهی مختصر به روند خودروهای الکتریکی و سیر تحول آنها داشته باشیم که قصه ای نزدیک به ۲۰۰ سال را‎ ‏شامل می شود. در جهان خودرو برای رسیدن به جایگاهی که امروز بالغ بر ۸۰ درصد از سهم بازار خودرو در کشوری مثل نروژ به خودروهای برقی اختصاص یافته، ایران مسیر زیادی را در پیش دارد. البته با عزم راسخ برندهایی پیشرو نظیر فونیکس برای جایگزینی خودروهایی با سوخت پاک، این مسیر می‌تواند با سهولت و سرعت مضاعفی طی شود.

خودروهای برقی، تاریخچه‌ای‎ ‏قدیمی‌تر از موتورهای احتراق داخلی ‏دارند و تقریبا 50 سال پیش از موتور احتراقی، ساخته شدند.

از اولین خودروی برقی در فاصله سال‌های 1832 تا 1839 رونمایی شد. اساس توسعه در زمینه خودروهای الکتریکی، در فاصله این سال‌ها رقم خورد که رابرت‎ ‏اندرسون فیزیکدان اسکاتلندی یک کالسکه بدون اسب با باتری غیرقابل شارژ ساخت. تا پیش از آن، «بخار آب» نیروی پیشرانه اولین نسل از کالسکه‌های بدون اسب را تشکیل می‌داد اما منبع‎ ‏انرژی قابل اتکایی برای وسایل نقلیه شخصی به شمار نمی‌رفت. از زمانی که باتری اختراع شد، موتورهای‎ ‏برقی هم به دنبال آن ساخته شدند و ظرف مدت کوتاهی از آن باتری‌ها و موتورها در کالسکه‌ها استفاده‎ ‏شد. فعالیت شیمیدان هلندی «سیبراندوس استراتینگ» نیز در سال 1835 به توسعه یک کالسکه الکترومغناطیسی انجامید که به عنوان قدیمی‌ترین وسیله نقلیه الکتریکی، کماکان در معرض نمایش است.

بر خلاف انتظار برای توسعه خودروهای الکتریکی در قرن بیستم، هزینه بالا، حداکثر سرعت کم و برد کوتاه خودروهای الکتریکی با باتری در مقایسه با خودروهای موتور احتراق داخلی، منجر به کاهش استفاده از آنها در سراسر جهان شد. ارائه بنزین ارزان قیمت و شروع آسفالت جاده‌ها موجب شد موتورهای احتراق داخلی، معابر را فتح کنند. طی دهه 1920 با کشف نفت در تگزاس، قیمت بنزین به شدت کاهش یافت. جایگاه های بنزین در کنار جاده‌های آسفالت ظاهر شدند، توسعه وسایل نقلیه الکتریکی یا هیبریدی اساسا متوقف شد و تا سال 1935، این خودروها رفته رفته از رونق افتادند. ‏در نیمه قرن بیستم، کمبودهای ناشی از جنگ جهانی دوم باعث افزایش علاقه به وسایل نقلیه الکتریکی را به همراه داشت. گر چه به رغم حمایت دولت ها از تحقیق و توسعه، خودروهای برقی با استقبال خوبی از سوی مصرف کنندگان مواجه نشد و شرکت های فعال در این زمینه هم بقای چندانی نیافتند. به دنبال جنگ جهانی دوم، کمبود فرآورده های نفتی، علاقه و تولید خودروهای الکتریکی را احیا کرد. ‏اواخر این قرن بیستم با رشد علاقه به خودروهای الکتریکی همراه بود. طی دهه 1970، فیات، جنرال موتورز و نیسان نمونه های اولیه ‎EV‏ را به عنوان محصولات کانسپت توسعه دادند. فولکس‌واگن نیز در سال 1985، نسخه های الکتریکی و هیبریدی خودروهای محبوب گلف خود را آزمایش کرد.

در آغاز قرن بیست و یکم خودروهای برقی و هیبریدی در کنار خودروهای گازسوز در جاده‌ها جای گرفتند و خودروهای ‎پریوس‏ (تویوتا)، نیسان و تسلا، فصل تازه ای را برای وسایل نقلیه الکتریکی رقم زدند. در حالی که برندهای مختلف، با سرعت پایینی در این مسیر حرکت می کردند، ظهور تسلا جهش بزرگی را در عرصه خودروهای الکتریکی رقم زد و خودروسازان قدیمی را تخت فشار قرار داد تا خط تولید خودروهای الکتریکی را توسعه دهند. در سال 2012، مدل ‎S‏ به عنوان اولین وسیله نقلیه مسافربری تسلا عرضه شد و در سال بعد به پرفروش ترین خودروی الکتریکی در ایالات متحده تبدیل شد. در همین سال برند رنو هم «زوئی» را معرفی کرد که پرفروش ترین خودروی برقی اروپا در تمام دوران لقب گرفت.

در بازار خودروی ایران اما عدم آمادگی زیرساخت‌های تامین انرژی خودروهای برقی، مانعی برای ورود این محصولات به خیابان‌ها بوده است. گر چه خودروهای الکتریکی، سابقه محدودی از واردات به بازار ایران را داشته اند، اما این روند تا کنون به صورت رویدادی عام و جدی پیش نرفته است.

واردات محصولات نیمه برقی ‎(Hybrid)‏ قدمتی بیش از یک دهه ندارد. در چنین شرایطی آنچه از برندهای مطرح و پیشرو انتظار می رود این است که در راستای اهداف زیست محیطی و عبور از مصرف سوخت های فسیلی، دست به اقدامات عملی بزنند و برای دسترسی هر چه بیشتر مشتریان به خودروهای پاک، گام های بزرگتری بردارند. در این میان، برند نوآور فونیکس به عنوان نامی که با لوکس بودن و تولید مبتنی بر تکنولوژی به عرصه فعالیت در بازار خودرو ایران ورود کرده، در نمایشگاه خودرو وزارت صمت در سال 1401 از برنامه خود برای تولید محصولاتی دوستدار محیط زیست خبر داد. از سویی محدودیت سوخت‌های فسیلی و استهلاک مضاعف خودروهای بنزینی-دیزلی و از سوی دیگر، موضوع جدی آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور، فونیکس را بر آن داشت در زمینه خودروهای الکتریکی هم پیشگام باشد. این برند برنامه‌های گسترده‌ای برای ارائه محصولات سازگار با طبیعت در قالب EV (تمام برقی) و PHEV (پلاگین-هیبرید) دارد که طی‏ ماه‌های آتی، می‌توان رونمایی از آن‌ها را به نظاره نشست.