قفل فرانسوی خودروسازی ایران باز می‌شود؟

به گزارش صنعت ماشین، با وجود آنکه رفتار فرانسوی‌ها در دوران تحریم سبب موضع‌گیری تند در کشور علیه شرکت‌های نفتی و خودرویی این کشور شد، نخستین تماس رسمی قدرت‌های اقتصادی جهان با ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری،از طریق امانوئل مکرون- رئیس‌جمهور فرانسه-بود.طبق آنچه از محتوای گفت‌وگوی یک ساعته رئیسی و مکرون در رسانه‌های مختلف مطرح شده، طرفین علاوه بر صحبت بر سر مسائل سیاسی و منطقه‌ای، از ضرورت تعمیق روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری خود نیز سخن گفته‌اند.در این تماس، رئیسی از توسعه روابط با فرانسه براساس منافع مشترک و احترام متقابل صحبت به میان آورده و بر توسعه روابط دو کشور به ویژه در زمینه‌های اقتصادی و تجاری تاکید کرده است. رئیس‌جمهوری فرانسه نیز خواستار تداوم گفت‌وگوها بین تهران و پاریس با هدف عمیق‌تر شدن روابط دوجانبه شده است.مکرون همچنین تاکید کرده که فرانسه به دنبال راه‌حلی برای احیای برجام بوده و امیدوار است مذاکرات در این مورد دوباره آغاز شود.
تماس تلفنی مکرون با رئیسی اما از جنبه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی اهمیت دارد و پیام آن می‌تواند این باشد که دو طرف میل به بهبود و توسعه روابط تجاری با یکدیگر دارند. از آنجا که حوزه فعالیت اصلی فرانسوی‌ها در اقتصاد ایران، صنایع خودرو و نفت است، طبعا در صورت برقراری روابط اقتصادی قوی بین دو طرف، این دو صنعت از شکل‌گیری این ارتباط نفع اصلی را خواهند برد.این البته در حالی است که فرانسوی‌ها در دوران تحریم رفتار خوبی با ایران نداشتند و شرکت‌های نفتی و خودرویی شان از کشور خارج شدند.به ویژه در حوزه خودرو، خروج خودروسازان و قطعه‌سازان فرانسوی از ایران، ضربه بزرگی به صنعت خودروی کشور زد، آن هم در حالی که طرفین با یکدیگر قراردادهایی رسمی داشتند.

خروج فرانسوی‌ها را افراد و نهادهای اصولگرا به ویژه نمایندگان مجلس شورای اسلامی، برنتابیدند و ضمن تقبیح این رفتار، تهدید کردند که شرکت‌های متعلق به فرانسه دیگر جایی در ایران نخواهند داشت و اگر هم قرار بر بازگشت شان باشد، بسیار بر آنها سخت گرفته خواهد شد.در کنار این موضع‌گیری‌های شدید، انتشار خبر همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین نیز بر شائبه‌ها مبنی بر پایان کار شرکت‌های فرانسوی به‌خصوص خودروسازانش در کشور، افزود.با انتشار خبر همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، گمانه زنی‌ها به این سمت رفت که چینی‌ها قرار است جای شرکت‌های فرانسوی را در صنعت خودرو بگیرند و به شریک اصلی خودروسازی کشور تبدیل شوند.این گمانه‌زنی‌ها پس از پیروزی ابراهیم رئیسی نماینده جناح اصولگرا در انتخابات ریاست‌جمهوری کشور، قوی‌تر شد، مخصوصا اینکه مذاکرات برجامی نیز به حالت تعلیق درآمد تا امیدها برای لغو تحریم و بازگشت شرکت‌های خارجی به‌ویژه خودروسازان فرانسوی به کشور کمرنگ شود.

حالا اما برقراری تماس تلفنی رئیسی و مکرون آن هم در آغازین روزهای ریاست‌جمهوری وی، صحت گمانه‌زنی‌های قبلی را با تردید مواجه کرده و امیدها برای خروج ایران از انزوای اقتصادی را افزایش داده است.رئیسی تا به امروز حرفی نزده که نشان دهد با برجام و احیای آن مخالف است و حتی بارها از تلاش دولت خود برای لغو تحریم‌ها گفته است.در مناظرات انتخاباتی نیز رئیسی جمله‌ای را گفت که نشان داد جناح اصولگرا با اصل برجام مخالف نیست اما روش اجرا را قبول ندارد و به نوعی می‌خواهد احیای آن به نام این جناح سیاسی تمام شود.او در مناظره اعلام کرد «ما با برجام مخالف نیستیم، اما حرف‌مان این است که شما (دولت دوازدهم و جناح غیر اصولگرا) بلد نیستید آن را اجرایی کنید. »رئیسی خوب می‌داند لغو تحریم تنها در سایه احیای برجام رخ خواهد داد و برجام که احیا و تحریم‌ها که لغو شوند، ضمن بهبود اوضاع اقتصادی کشور، ارتباط با دنیا از سر گرفته خواهد شد و همه اینها به نام اصولگراها به ثبت می‌رسد. بنابراین با ملاک قرار دادن اظهارات رئیسی درباره برجام طی چند ماه گذشته و همچنین تماس تلفنی با رئیس‌جمهوری کشوری که جزو نخستین تحریم‌کنندگان ایران پس از خروج آمریکا از برجام بود، می‌توان این فرض را در نظر گرفت که دولت او هماهنگ با حاکمیت به دنبال احیای برجام و خارج کردن کشور از انزوای اقتصادی است.

  تبعات خودرویی تغییر رویکرد ایران

اما با در نظر گرفتن فرض برقراری دوباره روابط سیاسی و اقتصادی ایران و فرانسه در دوره کنونی، خودروسازی کشور چه نفعی از این ماجرا خواهد برد؟ برای پاسخ به این پرسش می‌توان چهار احتمال شامل «شکل‌گیری قراردادهای پایدار »، «بازگشت فرانسوی‌ها به خودروسازی و عقب راندن چینی ها »، «حضور متفاوت و مستقل فرانسوی‌ها در ایران » و «تشکیل قطب فرانسوی در خودروسازی کشور» را مورد بررسی قرار داد.

در این بین، شکل‌گیری قراردادهای پایدار می‌تواند کمک بزرگی به توسعه خودروسازی کشور کند. در گذشته معمولا قراردادهای خودرویی با اتهاماتی مانند برد-برد نبودن، به تاراج رفتن بازار و دستاورد نداشتن، مورد حمله اصولگراها قرار می‌گرفت و گاهی اجازه نمی‌دادند کارها پیش برود (مانند ماجرای قرارداد ال-۹۰ و حضور مستقل رنو در ایران) .اما حال کار دست خود آنهاست و اگر فرض بگیریم ارتباط ایران با دنیا برای سال‌های طولانی در بستری عادی قرار گیرد و دچار تنش نشود، خودروسازی کشور این فرصت را خواهد داشت تا به واسطه مشارکت‌های خارجی قوی، مسیر توسعه را زودتر طی کند.طبعا وقتی خارجی‌ها نیز به این نتیجه برسند که ایران به دنبال ارتباط پایدار و کم تنش با دنیا است، امنیت بیشتری بابت سرمایه‌گذاری در کشور احساس خواهند کرد و این موضوع می‌تواند به افزایش همکاری‌های خارجی در صنعت خودرو منجر شود. هرچند با شکل‌گیری چنین فضایی، خودروسازی ایران می‌تواند میزبان بسیاری از شرکت‌های معتبر جهان باشد، اما به نظر می‌رسد فرانسوی‌ها با توجه به زیرساخت‌هایی که از قبل در صنعت خودرو کشور ایجاد کرده‌اند، بیشترین شانس را خواهند داشت.بازگشت فرانسوی‌ها (و در ادامه، احتمال حضور دیگر خودروسازان دنیا در ایران) می‌تواند سبب عقب راندن چینی‌ها شود.گفته می‌شود در سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین، خودروسازی نقش پررنگی دارد و این در حالی است که با حضور خودروسازان معتبر دنیا به ویژه فرانسوی‌ها در کشور، چینی‌ها شانسی برای تبدیل شدن به شریک شماره یک یک صنعت خودرو ایران نخواهند داشت.البته تردیدی نیست که همکاری خودرویی با چین مزایایی هم به دنبال دارد، زیرا چینی‌ها در سایه مشارکت‌های خارجی، به پیشرفت‌های بزرگی در خودروسازی دست یافته‌اند.با این حال اینکه چین به شریک نخست صنعت خودروی کشور تبدیل شود، چندان مورد پذیرش افکار عمومی نیست، ضمن آنکه طی کردن مسیر توسعه با دیگر خودروسازان دنیا، سریع‌تر خواهد بود.

اما اتفاق دیگری که می‌توان در سایه ازسرگیری ارتباط اقتصادی ایران و دیگر کشورها به ویژه فرانسه، متصور شد، حضور متفاوت و مستقل فرانسوی‌ها در صنعت خودرو است. با توجه به موقعیت جغرافیایی استراتژیک ایران از یکسو و بازار نسبتا بکر آن از سوی دیگر، خودروسازان خارجی بدشان نمی‌آید به صورت مستقل در کشور فعالیت کنند.این پروژه را رنو در دوران برجام پیگیری کرد اما مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌های داخلی مانع آن شد.حالا در سایه این فرض که ایران می‌خواهد به آغوش جامعه جهانی بازگردد و آن را حداقل به این زودی‌ها رها نکند، می‌توان امنیت بیشتری را برای سرمایه‌گذاری خارجی متصور شد. در واقع خودروسازان خارجی وقتی احساس کنند می‌توانند حضوری پایدار و به دور از تنش‌های سیاسی در ایران داشته و سرمایه شان در امان باشد، بیش از پیش برای حضور مستقل انگیزه خواهند داشت.

در نهایت اینکه حضور خودروسازان فرانسوی در ایران به صورت مستقل، عملا به تشکیل قطب سوم در صنعت خودرو کشور منجر خواهد شد.در مشارکت‌های قبلی خودروسازی ایران همواره پای یکی از شرکت‌های داخلی در میان بوده، اما در صورت حضور مستقل، فرانسوی‌ها می‌توانند قطبی جدید و بسیار قوی را در صنعت خودرو کشور تشکیل دهند و این‌گونه سطح رقابت بالا برود.وقتی خودروسازان فرانسوی به صورت مستقل در ایران حضور پیدا کنند، میان آنها و شرکت‌های داخلی رقابت شکل خواهد گرفت، رقابتی که می‌تواند به توسعه کمی و کیفی ایران‌خودرو و سایپا (دو خودروساز اصلی کشور) بینجامد.در این شرایط، خودروسازی ایران در مسیر توسعه و پیشرفت قرار می‌گیرد و آنها نیز از اتهام عدم انتقال تکنولوژی به صنعت خودروی کشور مبرا خواهند شد.این رویاهای شیرین اما همه در سایه تغییر رویکرد ایران در قبال جامعه جهانی تعبیر خواهند شد.آیا این تغییر بزرگ رخ خواهد داد؟ باید منتظر ماند و دید.