فرسودگی ناوگان مهم‌ترین مانع توسعه حمل و نقل کشور

به گزارش صنعت ماشین، کارشناسان اقتصادی، یکشنبه 17 مرداد در گفت وگویی با روزنامه ایران اظهار داشتند: حمل‌ونقل از زیرساخت‌های اصلی توسعه در هر کشوری است و بخش مهمی از درآمدهای اقتصادی مربوط به آن است. به‌همین دلیل توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل برای افزایش منابع درآمدی برای کشورها اولویت دارد و این بخش در اقتصاد دارای اهمیت ویژه است. مهم‌ترین مؤلفه توسعه برای حمل و نقل، جذب سرمایه است. همیشه یکی از دلایل عدم توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور کمبود سرمایه در این بخش بوده که تحریم‌ها آن را تشدید کرده است.

مهم‌ترین نمود کاهش سرمایه‌گذاری در بخش حمل‌ونقل فرسودگی ناوگان است. به عقیده کارشناسان اقتصادی، فرسودگی ناوگان در تمام بخش‌های حمل و نقلی کشور دیده می‌شود اما بیشترین اثر فرسودگی ناوگان، بر حمل‌ونقل جاده ای است که مشکلات ترانزیتی هم پیرو آن ایجاد شده است. به‌ گفته کارشناسان، برنامه متناسب برای توسعه حمل‌ونقل کشور تدوین نشده است و توسعه حمل‌ونقل سهم ناچیزی از کمک‌های دولتی دارد. ‌توسعه بخش ریلی کشور گرفتار بحران مالی است و طرح‌های توسعه‌ای در بنادر توجیه فنی و اقتصادی ندارد، از سوی دیگر ظرفیت‌های ترانزیتی کشور در حال از دست رفتن است. منابع مالی مورد نیاز برای طرح‌های نیمه تمام بخش حمل‌ونقل کشور رقمی بسیار بزرگ است، از سوی دیگر، تکمیل و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل کشور نیز نیاز به تأمین مالی دارد.

بر اساس برنامه در مدت 2 سال باید 30 تا 50 هزار کامیون نوسازی شود، نزدیک به‌ 1000 لکوموتیو و واگن باری در کشور مورد نیاز است و قرارداد خرید بیش از 200 هواپیمای جدید هم بعد از بازگشت تحریم‌ها، به سرانجام نرسید. در بخش دریایی هم نوسازی شناورها و ورود کشتی‌های رورو برای توسعه حمل دریایی لازم است. به نظر می رسد نخستین اقدام برای حل مشکلات بخش حمل‌ونقل نوسازی ناوگان است. فرسودگی ناوگان هزینه زیادی را به این بخش و بر کل اقتصاد تحمیل کرده است.

عزم ملی برای حل مشکلات حمل‌ونقل

رضا رستمی، عضو اتاق بازرگانی

در حال حاضر مشکل روز بخش حمل‌ونقل افزایش قیمت لوازم یدکی، لاستیک، روغن و کمبود این لوازم است. موضوع دیگر عرضه لوازم یدکی و روغن‌های غیراستاندارد است که مصرف کننده نمی‌تواند تقلبی بودن آن را تشخیص دهد.

ما در دو سال اخیر بارها مسأله افزایش قیمت لوازم یدکی را گزارش داده‌ایم. موضوع دیگر بحث سرمایه‌گذاری است. توانی برای سرمایه‌گذاری جدید در حمل‌ونقل باقی نمانده و سرمایه فعلی تا 6 ماه جوابگو خواهد بود. پیش‌بینی شده بود در 2 سال حدود 50 هزار کامیون نوسازی شود اما این طرح موفق نبود و فقط 10 تا 15 درصد کامیون‌ها جایگزین شد. تحریم مهم‌ترین علت ناکامی طرح بود. مالکی که با اسقاط کامیون خود قصد خرید و وارد کردن کامیون نو داشت با مشکل انتقال ارز مواجه بود. شرکت‌های بزرگ هم برای واردات همین مشکل را داشتند. به این نکته هم باید اشاره کنیم که شرکت‌های بزرگ هم بعد از واردات سود خودشان را از فروش در نظر می‌گرفتند.

به این ترتیب مالکان از عهده هزینه خرید کامیون نو بر نیامدند. پیشنهاد ما به دولت ایجاد عزم ملی برای حل مشکل بخش حمل‌ونقل است. وقتی دولت تصمیمی می‌گیرد این تصمیم باید عملیاتی شود. برنامه اگر اجرایی نشود فایده ای ندارد. ما پیشنهاد می‌کنیم دولت از تشکل‌های صنفی مربوطه برای حل مشکلات حمل‌ونقل بهره ببرد. باید به بخش خصوصی اعتماد کنیم و از مشاوره این بخش بهره ببریم. مشکلات حمل‌ونقل، درآمدزایی ترانزیتی ما را هم کاهش داده است. به‌خاطر تحریم، در بحث ترانزیت مشکلات اساسی داریم. برای جذب سرمایه و تکمیل زیرساخت‌های  حمل‌ونقل نیاز به سرمایه‌گذاری داریم و این سرمایه را باید در داخل و هم از طریق کشورهای دیگر تأمین کنیم.

چند راهکار برای حل مشکلات حمل‌ونقل

سیدعلی حسینی، نایب رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و لجستیک اتاق بازرگانی

با توجه به اینکه عمده‌ترین جابه‌جایی در کشور ما از طریق حمل‌ونقل جاده ای است، بیشترین مشکلات حمل‌ونقل هم مربوط به این بخش است. مهم‌ترین تصمیم در بخش حمل و نقل جاده ای انتقال محور کار از راننده-مالکی به شرکت-مالکی است. مشکل دیگری که حمل‌ونقل کشور ما را نسبت به کشورهای دیگر عقب رانده است، نبود فرایند لجستیک یکپارچه در کشور است. در ایران 2 برابر نرم جهانی کامیون داریم اما پیمایش کامیون‌های ما با بار در طول سال حدود 60 هزار کیلومتر است در حالی که متوسط جهانی آن 2 برابر و 120 هزار کیلومتر در سال است.

در کشورهای توسعه یافته این عدد حتی به 230 هزار کیلومتر در سال می‌رسد. ما هم در حمل‌ونقل بین‌المللی هم در حمل‌ونقل داخلی به علت فرسودگی ناوگان  یا موضوع راننده-مالکی عملکرد بهینه ای نداریم. با اینکه 2 برابر کشورهای دیگر کامیون داریم اما می‌بینید در انتقال بار از بنادر اصلی به مناطق مختلف کشور مشکل داریم و برای حمل کالای اساسی، سازمان راهداری با پرداخت مشوق کامیون‌ها را ترغیب به انتقال بار می کند. این مشکلات نشان می‌دهد حمل‌ونقل ما ضربه پذیر شده است.

بر اساس برنامه ششم، ناوگان حمل و نقلی کشور باید به روز شود. ما هم سطح بالای استهلاک ناوگان و هم مشکل سن بالای راهبران ناوگان را داریم. پیشنهاد ما به دولت اهتمام بر شرکت-مالکی شدن بخش حمل‌ونقل است. استفاده از تسهیلات صندوق نوسازی می‌تواند مشکلات ریالی توسعه بخش حمل‌ونقل را تا حدودی مرتفع کند. البته موضوع مالیات و بیمه، باعث عدم استقبال از شرکت-مالکی شدن ناوگان به جای راننده-مالکی است. مالیات و بیمه هزینه زیادی بر شرکت‌ها تحمیل می‌کند به‌همین دلیل از شرکت-مالکی شدن حمل‌ونقل استقبال نمی شود.

مشکل دیگر بخش حمل‌ونقل که بر کاهش ترانزیت کالا هم تأثیر گذاشته این است که متولیان بخش حمل‌ونقل سازمان‌های مختلف هستند و متولی واحدی در این بخش نداریم. برای تأسیس یک شرکت لجستیکی باید از چندین سازمان و وزارتخانه مجوز دریافت کنید. یکپارچگی صدور مجوز موجب تسهیل در راه‌اندازی شرکت‌های لجستیکی می‌شود. ما در کشور شورای ترانزیت داریم که برای حل مشکلات، قوانین این شورا کارساز بود اما چندسالی است این شورا تشکیل نشده و پیشنهاد ما تشکیل دوباره این شورا است. چند وقتی است که تلاش شده با افزایش فعالیت بنادر شمالی، با استفاده از شناورها و کشتی‌های رورو، بخشی از مشکل ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه حل شود.

البته مشکلات مربوط به نوسازی ناوگان فقط مربوط به بخش جاده‌ای نیست. در دنیا نوسازی ناوگان بر اساس کمک‌های صندوق‌های بین‌المللی، سازمان‌های جهانی و تشکل‌های مربوطه است. نوسازی ناوگان تسهیلات بالایی نیاز دارد که کشورها به تنهایی از عهده آن برنمی‌آیند. پیشنهاد این است با فعال شدن صندوق نوسازی حمل‌ونقل، از مزایای آن برای پرداخت تسهیلات ریالی استفاده شود. باید تأکید کنیم کل بخش حمل‌ونقل به‌خاطر تحریم، مشکلات زیادی دارد.