سرایت وعده های ناکام واردات خودرو به برقی ها

 عباس علی‌آبادی، روز سه‌شنبه در حاشیه دومین نمایشگاه تحول صنعت خودرو، در جمع خبرنگاران عنوان کرده که «خودروهای برقی از آنجا که تعرفه حداقلی دارند، برای سطوح پایین‌تر درآمدی در نظر گرفته شده و مشتریان با رقم‌های پایین‌تر می‌توانند خودروی موردنظر خود را خریداری کنند.» این اظهارات علی‌آبادی در شرایطی است که اساسا خودروهای برقی در سطح جهان جزو محصولاتی هستند که با قیمت بالاتر از خودروهای فسیلی عرضه می‌شوند. البته برخی خودروسازان جهانی اعلام کرده‌اند که برنامه‌هایی برای تولید خودروهای ارزان برقی در نظر دارند اما این موضوع تنها در حد برنامه‌ریزی این شرکت‌هاست و هنوز هیچ خودروی الکتریکی ارزان‌‌قیمتی نه‌تنها وارد بازار نشده بلکه حتی به مرحله تولید هم نرسیده است. تاتاموتورز هند هم که جزو تولیدکنندگان خودروهای بسیار ارزان‌قیمت در جهان است هم برنامه‌ای برای تولید ارزان‌ترین خودروی برقی جهان دارد اما حتی در تاتاموتورز این موضوع بیشتر از یک طرح نیست.

اکنون میانگین قیمت یک خودروی برقی در بازارهای جهانی حدود ۶۰هزار دلار است. اگر یک خودروی برقی بدون هیچ هزینه حمل‌و‌نقل و بدون هیچ تعرفه‌ای وارد کشور شود و واردکننده نیز هیچ سودی دریافت نکند، باز هم قیمت آن با احتساب   دلار ۵۰هزار تومانی به سه‌میلیارد تومان می‌رسد که نه‌تنها سطوح پایین‌تر درآمدی در ایران امکان خرید آن را ندارند بلکه تقریبا از همه خودروهای نوی وارداتی که تاکنون وارد کشور شده‌اند نیز گران‌تر تمام می‌شود. حتی  سایت Kelly Blue Book که در زمینه‌ مشاوره‌ قیمت در آمریکا سرآمد است، در ماه اوت ۲۰۲۲ گزارشی نوشت و میانگین قیمتی خودروهای برقی را ۶۶هزار دلار برآورد کرد. این گزارش تاکید کرد که طبقه متوسط آمریکا امکان خرید این خودروها را نخواهد داشت.

حال در چنین شرایطی وزیر صمت وعده می‌دهد که خودروهای برقی ارزان وارد کشور می‌کند، آن هم آنقدر ارزان که سطوح پایین‌تر درآمدی که امکان خرید خودروهای بنزینی وارداتی را ندارند، بتوانند خودروی مورد نظر خود را خریداری کنند. البته همان‌طور که اشاره شد این دست از وعده‌ها به هیچ عنوان تازگی ندارد. در مورد واردات خودروهای بنزینی نیز بارها چنین وعده‌هایی داده شد؛ حتی موضوع از وعده نیز پیش‌تر رفت، به طوری که در آیین‌نامه واردات خودرو که سوم شهریورماه سال گذشته ابلاغ شد به وضوح سقف قیمتی ۲۰هزار یورویی برای خودروهای وارداتی در نظر گرفته شده بود و همچنین تسهیلاتی برای واردات خودروهای زیر ۱۰هزار دلار قرار داده بودند، اما در نهایت در زمین عمل وقتی قیمت خودروهایی که وارد کشور شدند توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان منتشر شد به هیچ عنوان حتی به وعده «خودروی اقتصادی» نزدیک هم نبود.

اما وزیر صمت هنوز قصدی برای عقب‌نشینی در مورد این وعده ندارد و حتی عنوان کرده که سعی شده خودروهای با بالاتر از سقف قیمتی ۲۰هزار دلار، یعنی حدود یک‌میلیارد تومان، وارد کشور نشوند. وی روز سه‌شنبه در جمع خبرنگاران گفت:‌ «یک خودروی مورد قبول به لحاظ کیفیت و دارای استاندارد، در دنیا از ۵هزار دلار تا حدود ۶۰هزار دلار قیمت دارد؛ ما برای واردات خودروها سقف ۲۰هزار دلاری در نظر گرفتیم و سعی شده خودروهای بالاتر از این عدد وارد نشود؛ این سقف ۲۰هزار دلاری حد قابل‌قبول برای متوسط مردم است که حدودا یک‌میلیارد تومان با نرخ فعلی، ارزش‌گذاری می‌شود.» این در شرایطی است که تقریبا همه خودروهای وارداتی قیمتی بیش از یک‌میلیارد تومان دارند.

قیمت قطعی ۶ خودروی وارداتی که تاکنون بر سامانه یکپارچه تخصیص خودرو بارگذاری شده بین یک‌میلیارد و ۵۱۶میلیون تومان تا دو‌میلیارد و ۲۹۱میلیون تومان قیمت دارند. البته قیمت‌های اعلامی، بهای پایه این خودروها بوده و حدود ۲۰درصد به عنوان هزینه‌های جانبی به آن اضافه خواهد شد که نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان باید قیمت بیشتری برای خرید وارداتی‌ها پرداخت کنند. قیمت برخی از همین چند خودرویی که بهای پایه آنها اعلام شده به ۳۶هزار یورو می‌رسد. در چنین شرایطی علی‌آبادی همچنان بر موضع پیشین وزارت صمت پافشاری می‌کند و مدعی است خودروهای واردشده زیر ۲۰هزار دلار قیمت داشته‌اند.

تعرفه برقی‌ها چند درصد شد؟

اما تعرفه حداقلی که علی‌آبادی در مورد خودروهای برقی از آن یاد می‌کند ۴درصد است. البته این رقم فراز و فرودهای بسیاری داشت. زمانی که جدول تعرفه‌ای سال جاری منتشر شد، در بسیاری از رسانه‌ها روی این موضوع تاکید شد که تعرفه واردات خودروهای برقی از صفردرصد به ۱۱درصد رشد یافته است. روز گذشته علی جدی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در مورد جلسه روز دوشنبه این کمیسیون با وزیر صمت توضیح داد که دو طرف به توافق رسیده‌اند تا تعرفه خودروهای برقی به صفر درصد و تعرفه خودروهای هیبریدی به ۱۵درصد برسد. اما روز سه‌شنبه وزیر صمت آمار دیگری را ارائه داد و در این رابطه گفت: «تعرفه واردات خودروهای برقی، حداقل مقدار ممکن یعنی حدود چهاردرصد تصویب شد، البته برای خودروهای هیبرید پلاگین نیز همین حدود تعرفه تعریف شده است؛ اما پیشنهاد ما این است که برای خودروهای هیبریدی تا ۱۵درصد این تعرفه افزایش پیدا کند.»  

البته به جز موضوع اقتصادی بودن خودرو، مشکل تامین ارز نیز احتمالا جزو مواردی باشد که ورود خودروهای برقی را تحت تاثیر خود قرار بدهد. البته وزیر صمت در این مورد خبر داده که «برای واردات حداقل ۱۰۰هزار دستگاه خودروی برقی تا پایان سال جاری تامین ارز محقق شده است. بانک مرکزی نیز با تامین ارز خودروهای برقی موافقت کرده و مشکل ارزی در این زمینه وجود ندارد.»

به نظر می‌رسد باز هم این وعده چندان ماهیت جدیدی ندارد و پیش از این بارها در موارد مختلف به گوش رسیده که هیچ‌یک از این موارد تجربه موفقی نبوده است. برای مثال سال گذشته امید قالیباف، سخنگوی وقت وزارت صمت، اعلام کرد که تا پایان سال ۱۴۰۱ به میزان ۱۰۰هزار دستگاه از نیاز بازار توسط واردات تامین می‌شود. وی همچنین گفت که در سه‌ماهه ابتدایی سال جاری ۱۰۰هزار دستگاه خودروی دیگر وارد می‌شود. صالح‌آبادی، رئیس وقت بانک مرکزی، هم گفته بود که هیچ مشکلی در تامین ارز نیست. ولی نه ارزی تامین شد و نه خبری از ۱۰۰هزار دستگاهی بود که وزارت صمت وعده  داده بود. حالا در مورد خودروهای برقی گویا تک تک وعده‌هایی که در مورد واردات خودروهای بنزینی داده می‌شد در حال تکرار است، چه در مورد اقتصادی بودن چه در مورد تامین ارز و چه در مورد تعداد خودروهایی که وارد کشور می‌شوند. باید دید که در انتها آیا سرنوشت برقی‌ها هم به همان شکل واردات بنزینی‌ها خواهد بود یا این بار قرار است قرعه کار به شکل دیگری رقم بخورد.