امید خودروسازان به عبور از رکود

به گزارش صنعت ماشین،  شاید بزرگ‌ترین تغییر شامخ مردادماه نسبت به ماه پیش از آن را بتوان در همین شاخص امید دانست. در شامخ تیرماه میزان انتظارات تولید آینده خودروسازان نسبت به خردادماه با کاهش قابل‌توجهی مواجه بود اما شامخ مردادماه نشان از اوج‌گیری امیدها نسبت به بهبود وضعیت کنونی دارد. با‌این‌حال شامخ کل گروه خودرو تحت عنوان «وسایل نقلیه و قطعات وابسته» در مردادماه همچون تیرماه سیر نزولی خود را حفظ کرده است که نشان از این دارد که خودروسازان همچنان فضای تولید را تیره و تار می‌بینند.  شامخ کل گروه خودرو در خردادماه با افزایش قابل‌توجه به رقم کم‌نظیر 6/ 71 رسیده بود که بالاترین رقم از مدت مشابه سال قبل بود؛ اما در تیر‌ماه این شاخص با افت مواجه شده و به 5/ 58 رسید. در مردادماه این سقوط شامخ کل بود که همچنان ادامه داشت و به رقم 96/ 50 رسید که تقریبا مشابه با دی‌ماه سال گذشته بود.

شامخ یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است که مورد پذیرش اکثر کشورهای توسعه‌یافته قرار دارد. درحال‌حاضر شاخص شامخ برای حدود 29000 بنگاه بخش خصوصی در بیش از 40 کشور دنیا محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص که بر‌اساس پایش پرسشنامه‌ای به دست می‌‌آید، بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان به‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌های صنعت و خدمات ارائه می‌دهد. در واقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و به‌نوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد. بررسی شامخ مردادماه نشان می‌دهد بیشتر شاخص‌های مورد بررسی با کاهش مواجه بوده‌اند، البته به‌جز مواردی که به‌خوبی نشان از کاهش خودروهای ناقص از پارکینگ خودروسازان را دارند. همین کاهش شاخص‌های جزئی است که باعث سقوط حدود 5/ 7واحدی شامخ کل گروه خودرو شده است. این درحالی است که آمارها و اظهارنظرهای دولتی‌ها و به‌خصوص وزارت صمت حاکی از بهبود وضعیت تولیدی خودروسازهاست. درحالی‌که شامخ نشان می‌دهد فعالان این صنعت نظر دیگری دارند.

شاید بتوان مهم‌ترین علل کاهش شامخ کل گروه خودرو در مردادماه را مواردی همچون بلاتکلیفی مذاکرات وین، نامعلوم بودن اثرات واردات خودرو بر خودروسازان، تورم عمومی حاکم بر اقتصاد کشور و البته عدم قیمت‌گذاری جدید محصولات دانست. مذاکرات احیای برجام اگرچه تا چند ماه قبل در حالت نزدیک به نتیجه‌گیری بود اما اظهارنظرها از طرف‌های غربی نشان می‌دهد همچنان به نتیجه رسیدن مذاکرات قریب‌الوقوع نیست. برای مثال مقام‌های آمریکایی و اروپایی پاسخ ایران به متن ایالات متحده را «غیرسازنده» خوانده‌اند. بنابراین پیچیده شدن دوباره کلاف مذاکرات می‌تواند از مهم‌ترین دلایل تصور منفی خودروسازان نسبت به وضعیت تولید خود باشد.

با‌این‌حال همانطور که اشاره شد امید خودروسازان به افزایش تولید در آینده، سیر صعودی را تجربه کرده است. احتمالا مهم‌ترین علت این خوش‌بینی خودروسازان نسبت به آینده، شروع عرضه خودرو در بورس کالا باشد که می‌تواند محصولات تولیدی خودروسازان را از قیمت‌گذاری دستوری رها کرده و عایدی بیشتری را نصیب صنعت خودروی کشور کند؛ یا آنطور که بسیاری از کارشناسان اذعان کرده‌اند، می‌تواند خودروسازان را از چرخه زیان خارج کند که مسلما نتیجه منطقی آن افزایش تولید خودرو خواهد بود.

کاهش شاخص تولید

همانطور که اشاره شد شامخ خودرو در مرداد‌ماه نشان می‌دهد فعالان این حوزه  وضعیت خود را مناسب نمی‌بینند اما امید دارند در آینده وضعیت بهتری  داشته باشند.  یکی از مواردی که در شامخ مردادماه کاهش قابل‌توجهی داشته است، شاخص مربوط به مقدار محصولات تولید‌شده است. این شاخص که در تیرماه به 3/ 59 واحد رسیده بود با کاهش 3/ 9 واحدی روی عدد 50 ثابت ماند. این در صورتی است که ادعای دیگری از طرف وزارت صمت مطرح می‌شود. امید قالیباف، سخنگوی وزارت صمت، روز دوشنبه گفته بود تولید خودروسازان در مردادماه افزایش 6/ 4درصدی داشته و این موضوع را برخلاف ادعای «برخی رسانه‌ها» دانسته بود، درحالی‌که شامخ مربوط به این فاکتور در مرداد‌ماه کاهش داشته و به عدد 50 رسیده است. عدد 50 در شامخ به معنای «بدون تغییر نسبت به ماه گذشته» است. درحالی‌که شامخ تولید محصولات در تیرماه عدد 3/ 59 را نشان می‌داد که از افزایش تولید خبر می‌داد. بنابراین شامخ مرداد‌ماه نشان می‌دهد رشد تولید خودروسازان در این ماه متوقف شده است.

از طرف دیگر به نظر می‌رسد بیشتر تمرکز خودروسازان در این ماه بر تکمیل خودروهای ناقص در پارکینگ‌ها بوده است. شامخ منتشر‌شده از مردادماه نیز موید همین موضوع است. برای مثال شاخص مربوط به سرعت انجام و تحویل سفارش در این ماه با افزایش نزدیک به 10 واحد از 9/ 51 واحد به 54/ 61 واحد رسیده است. همچنین شاخص دیگری که مربوط به موجودی محصول در انبار می‌شود، کاهش قابل‌توجهی را نشان داده و از 7/ 53 واحد در تیرماه به 15/ 46 واحد در مرداد‌ماه رسیده است. این دو فاکتور را می‌توان به طور مستقیم به کاهش میزان خودروهای ناقص خودروسازها مرتبط دانست. این در حالی است که خودروسازان میزان فروش محصولات خود را در وضعیت بدتری نسبت به ماه‌های گذشته می‌بینند.

فروش محصولات که در خردادماه با روند افزایشی به شامخ 8/ 76 رسیده بود در تیرماه با روند کاهشی مرز 50 را رد کرد که به معنای بدتر شدن وضعیت بود. شاخص مربوط به میزان فروش محصولات در تیرماه 1/ 48 بود که در مردادماه نیز این روند کاهش مسیر خود را ادامه داد و به 15/ 46 رسید که نشان می‌دهد بدتر شدن وضعیت با سرعت بیشتری ادامه دارد.  با توجه به مطالب گفته‌شده می‌توان نتیجه گرفت خودروسازان در مردادماه خودروهای کمتری تولید کرده و به فروش رساندند. این در شرایطی است که بیشتر خودروهای ناقص تکمیل شده‌اند. از آنجا که تکمیل خودروهای ناقص نیز  می‌تواند جزو آمار فروش محسوب شود، می‌توان نتیجه گرفت در مردادماه احتمالا خودروسازان بخشی از مطالبات معوقه خود را تحویل داده‌اند.

همچنین شامخ مربوط به میزان سفارش‌های جدید نشان می‌دهد عرضه خودروسازان در مردادماه مطلوب فعالان این حوزه نبوده و برای اولین‌بار بعد از فروردین‌ماه مرز 50 را که مرزی مهم در شامخ است رد کرده است. شاخص مربوط به این فاکتور در اردیبهشت‌ماه روی عدد 69 واحد بود که در خرداد‌ماه با اوج‌گیری قابل‌توجه به 8/ 76 رسید. در تیرماه گرچه شاهد سقوط شامخ به 4/ 57 بودیم اما همچنان خودروسازان امتیازی بیش از 50 به میزان سفارشات جدید داده بودند که به این معنا بود که وضعیت بدتر نشده است و تنها روند بهتر شدن آن کم شده است. اما مردادماه در این مورد ساز دیگری زد و با ثبت رکورد 08/ 48 نشان از بدتر شدن وضعیت ثبت سفارش جدید و عرضه خودرو داشته است.

شاخص دیگری که در این نظرسنجی از تولیدکنندگان مورد توجه قرار گرفته مربوط به موجودی مواد اولیه است. این شاخص را شاید بتوان تصویر تولیدکنندگان از تورم در آینده دانست؛ چراکه تولیدکننده اگر تصور کند که در آینده با تورم بیشتری دست‌و‌پنجه نرم خواهد کرد، سعی می‌کند امروز مواد اولیه بیشتری را تهیه کرده و در انبار خود نگه دارد. این شاخص در مردادماه نسبت به ماه پیش از آن کاهش داشته و از 4/ 57 به 92/ 51 رسیده است. می‌توان نتیجه گرفت که خودروسازان همچنان تورم را در آینده پیش‌بینی می‌کنند اما انتظار دارند سرعت افزایش تورم در ماه‌های پیش رو روند کندتری به خود بگیرد. سناریوی مطرح دیگر در این مورد این است که ممکن است تولیدکنندگان خودرو، نقدینگی و منابع مالی لازم برای افزایش موجودی مواد اولیه خود را نداشته باشند.

اما شاهد دیگر کاهش انتظارات تورمی خودروسازان، شاخص مربوط به قیمت خرید مواد اولیه است که در شامخ خردادماه رقم قابل‌توجه 1/ 82 را ثبت کرد. در تیرماه گرچه همچنان رقم ثبتی بیش از 50 بود اما نسبت به خردادماه کاهش داشته و به 5/ 68 رسید. این روند کاهشی در مردادماه با سرعت بیشتری طی شده و روی عدد 50 ثابت ماند که به معنای ثبات وضعیت بوده است. شاخص مربوط به قیمت محصولات تولید‌شده نیز روی 50 ثابت بوده است. مهم‌ترین بخش شامخ مردادماه را شاید بتوان شاخص مربوط به انتظارات تولید آینده دانست که برخلاف تیرماه، روند افزایشی خود را در مردادماه تجربه کرد. همانطور که گفته شد این شاخص با رشد 8 واحدی از 3/ 59 واحد در تیرماه به 31/ 67 واحد در مردادماه رسید که محتمل‌ترین سناریو برای آن می‌تواند همان مساله عرضه خودرو در بورس کالا باشد که می‌تواند با رفع مشکل زیان‌دهی موجب افزایش تولید خودروسازان شود. شاخص عجیب دیگر در آمار منتشر‌شده، شاخص مربوط به میزان صادرات است که با افزایش 85/ 3 واحدی از تیرماه به 85/ 53 واحد رسیده است. معنای این آمار آن است که خودروسازان وضعیت صادرات خود را در مردادماه نسبت به تیرماه کمی بهتر می‌بینند که مشخص نیست این بهبود حداقلی وضعیت از چه صادراتی نشات می‌گیرد.

موضوع قابل‌توجه دیگر در شامخ مردادماه کاهش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی بود. به‌رغم وجود زیان‌های انبوه در خودروسازان و ادعای مازاد نیرو، از ابتدای امسال شاخص شامخ نشان می‌داد میزان استخدام در تولیدکنندگان خودرو رو به افزایش بوده است. اما این روند در مردادماه شکل دیگری به خود گرفت و با ثبت رکورد 08/ 48 نشان از کاهش میزان استخدام داشت. این شاخص در تیرماه رقمی معادل 8/ 64 واحد داشت. در طرح شامخ، از پاسخ‌دهندگان خواسته می‌شود به 12 پرسش مطرح‌شده در قالب سه معیار وضعیت نسبت به ماه پیش (بهتر شده، بدتر شده یا تغییری نکرده است) پاسخ دهند و طی محاسباتی این پاسخ‌ها مبین عدد شامخ در آن پرسش است. درنهایت معیار سنجش این شاخص عددی بین 0 تا 100 است. عدد 0 و 100 به ترتیب به معنای آن است که 100درصد پاسخگویان گزینه «بدتر شده است» و «بهتر شده است» را انتخاب کرده‌اند، عدد 50 نشان‌دهنده عدم تغییر وضعیت نسبت به ماه قبل، بالای 50 نشانه بهبود وضعیت نسبت به ماه قبل و زیر 50 به معنای بدتر شدن وضعیت نسبت به ماه قبل است.